Antibiotica zijn essentiële medicijnen die gebruikt worden om bacteriële infecties te behandelen. Ze doden bacteriën of remmen hun groei, waardoor het lichaam kan herstellen. Echter, wanneer antibiotica op onjuiste of onnodige manier worden gebruikt, kan dit leiden tot het ontstaan van resistentie. Dit betekent dat bacteriën leren zich te verdedigen tegen antibiotica, waardoor deze medicijnen minder of niet meer effectief worden.

In de meeste landen, waaronder Nederland, zijn antibiotica sinds 2007 alleen nog op recept verkrijgbaar. Dit is een maatregel om antibioticaresistentie te beperken. Toch zijn er landen waar antibiotica nog zonder recept te koop zijn, bijvoorbeeld in delen van Zuid- en Oost-Europa. Dit heeft tot gevolg dat mensen antibiotica kunnen kopen en gebruiken zonder advies of toezicht van een arts of apotheker. Dit artikel behandelt het probleem van het kopen van een antibiotica-kuur zonder recept, de gevolgen hiervan, en waarom het belangrijk is om verstandig om te gaan met antibiotica.

Wat zijn antibiotica?

Antibiotica zijn medicijnen die gebruikt worden om bacteriële infecties te behandelen. Ze werken door de groei van bacteriën te remmen of ze volledig te doden. Het bekendste voorbeeld is penicilline, maar er zijn veel andere soorten antibiotica die gericht zijn op verschillende groepen bacteriën. Het is echter belangrijk om te begrijpen dat antibiotica niet effectief zijn tegen virale infecties zoals verkoudheid of griepsymptomen. In dat geval zijn andere behandelingen nodig.

Bij ernstige bacteriële infecties kunnen antibiotica het verschil maken tussen herstel en complicaties. Het is daarom essentieel dat ze op de juiste manier worden voorgeschreven en gebruikt.

Waarom zijn antibioticaresistentie en onverstandig gebruik problemen?

Een van de grootste gevaren bij het gebruik van antibiotica is antibioticaresistentie. Dit ontstaat als bacteriën leren zich te verdedigen tegen antibiotica, waardoor deze medicijnen minder of helemaal niet meer effectief worden. Resistentie ontstaat vooral door het onnodig of onjuist gebruik van antibiotica. Denk aan het stoppen met een kuur vroegtijdig, het gebruiken van restjes antibiotica uit een oude kuur of het nemen van antibiotica zonder dat een arts dit heeft voorgeschreven.

Het gevolg is dat bacteriële infecties steeds moeilijker te behandelen worden. Sommige bacteriën, zoals de MRSA-bacterie (methicillin-resistente Staphylococcus aureus), zijn bijna niet meer te bestrijden met standaardantibiotica. Dit betekent dat artsen soms verplicht zijn om krachtigere of dure medicijnen in te zetten, wat de behandeling van infecties duurder en complexer maakt.

Antibiotica zonder recept kopen: wat zijn de risico’s?

In Nederland is het sinds 2007 verboden om antibiotica zonder recept te verkrijgen. Dit is een maatregel die gericht is op het beperken van antibioticaresistentie. Toch zijn er landen in Europa en elders waar antibiotica nog steeds zonder recept verkrijgbaar zijn. Denk bijvoorbeeld aan landen zoals Griekenland, Roemenië, Spanje, en Italië. In deze landen is het mogelijk om een kuur te kopen zonder dat een arts dit heeft voorgeschreven.

Het kopen van antibiotica zonder recept kan leiden tot verschillende problemen:

• Onjuiste keuze van medicijn: Niet iedere antibiotica werkt tegen elke infectie. Een arts bepaalt welk antibioticum geschikt is op basis van de aandoening, de leeftijd, het lichaamsgewicht, eventuele allergieën, en andere medicijnen die gebruikt worden. Zonder medische advies kan iemand kiezen voor het verkeerde antibioticum of een kuur die te kort of te lang is.

• Te vroegtijdig stoppen met de kuur: Veel mensen voelen zich beter al na enkele dagen en stoppen daardoor met het gebruik van antibiotica. Dit kan leiden tot het overleven van resistentiebacteriën, die zich opnieuw kunnen vermenigvuldigen en de infectie terugkeren.

• Gebruik van resten of oude kuur: Het gebruik van antibiotica die op voorhand zijn gekocht of gebruikt voor een andere aandoening is niet veilig. Het is mogelijk dat het antibioticum niet geschikt is voor de huidige aandoening of dat de kuur niet lang genoeg is.

• Geen controle op bijwerkingen: Antibiotica kunnen bijwerkingen hebben, zoals allergische reacties of maagklachten. Een arts of apotheker kan dit opsporen en advies geven over het juiste gebruik. Zonder medische toezicht is dit risico vaak onbekend of onderschat.

• Risico op resistentieontwikkeling: Wanneer antibiotica op onjuiste manier worden gebruikt, nemen de kansen op resistentieontwikkeling toe. Dit heeft langdurige gevolgen voor de gezondheid van de individuele persoon, maar ook voor de samenleving als geheel.

Wat is de situatie in Nederland en Europa?

Nederland is een voorbeeld van een land dat relatief verstandig omgaat met antibiotica. Artsen zijn voorzichtig met het voorschrijven van deze medicijnen en antibiotica zijn alleen op recept verkrijgbaar. Daardoor is de hoeveelheid resistentie in Nederland relatief laag vergeleken met andere landen in Europa.

In landen als Griekenland, Roemenië en Italië is antibioticaresistentie een veel groter probleem. In deze landen is het soms mogelijk om antibiotica zonder recept te kopen, wat leidt tot onverstandig gebruik en een grotere kans op resistentie. Ook is er vaak sprake van het geven van te veel antibioticapillen, zodat mensen resten bewaren voor latere gebruik. Dit versterkt het probleem van onverstandig gebruik en verslechtert de situatie op de lange termijn.

Wat zijn de gevolgen van het gebruik van antibiotica zonder arts?

Het gebruik van antibiotica zonder medische toezicht kan verschillende gevolgen hebben, zowel voor de individuele persoon als voor de gezondheidszorg in het algemeen. Voor de individuele persoon kunnen de risico’s zijn:

• Geen effect op de infectie: Als het verkeerde antibioticum wordt gebruikt, kan de infectie niet worden behandeld. Dit kan leiden tot verergering van de aandoening en eventueel ziekenhuisopname.

• Bijwerkingen: Sommige antibiotica kunnen ernstige bijwerkingen veroorzaken, zoals allergische reacties, maag- en darmproblemen of interacties met andere medicijnen. Zonder medische toezicht kan dit niet tijdig worden opgemerkt.

• Lekkering van resistentiebacteriën: Als antibiotica op onjuiste manier worden gebruikt, nemen de kansen op resistentieontwikkeling toe. Dit betekent dat infecties die ooit gemakkelijk te behandelen waren, nu steeds moeilijker worden.

Op het niveau van de samenleving en gezondheidszorg leidt dit tot:

• Toenemende antibioticaresistentie: Wanneer antibioticaresistentie toeneemt, wordt het steeds lastiger om infecties te behandelen. Dit leidt tot langere ziekenhuisopnames, hogere kosten en meer dodelijke gevolgen.

• Minder effectieve medicijnen: Als bacteriën resistent worden tegen standaardantibiotica, zijn artsen genoodzaakt om krachtigere medicijnen te gebruiken. Dit maakt de behandeling van infecties duurder en complexer.

• Minder vertrouwen in de gezondheidszorg: Als mensen merken dat antibiotica minder effectief worden, kan dit leiden tot vertrouwensproblemen in de medische behandeling. Mensen kunnen denken dat het niet lukt om infecties te behandelen, wat kan leiden tot paniek of onnodige maatregelen.

Hoe kan het probleem worden tegengegaan?

Om het probleem van antibioticaresistentie en onverstandig gebruik tegen te gaan, zijn verschillende maatregelen nodig:

• Beperk het gebruik van antibiotica: Het is belangrijk om alleen antibiotica te gebruiken als het écht nodig is. Dit betekent dat je geen resten gebruikt, geen kuur koopt zonder arts, en geen kuur vroegtijdig stopt.

• Volg de kuur precies af: Als je antibiotica krijgt voorgeschreven, is het belangrijk om de kuur volledig af te maken. Dit helpt bij het voorkomen van resistentie.

• Gebruik geen antibiotica zonder arts: Zelfs in landen waar antibiotica zonder recept verkrijgbaar zijn, is het verstandig om eerst een arts te raadplegen. Een arts kan bepalen of antibiotica nodig zijn, welk medicijn geschikt is en hoe lang de kuur moet duren.

• Beoefen goede hygiëne: Veel bacteriële infecties kunnen worden voorkomen door goede hygiëne, zoals het vaak wassen van je handen en het vermijden van contact met zieke personen.

• Opleiding en informatie: Het is belangrijk om zowel arts, apotheker, patiënt en maatschappij bewust te maken van de gevolgen van onverstandig gebruik van antibiotica. Opleiding en campagnes kunnen helpen om verstandiger om te gaan met deze medicijnen.

• Internationale samenwerking: Omdat bacteriën grenzen niet kennen, is het belangrijk dat landen samenwerken om antibioticaresistentie te beperken. Dit betekent dat regels en richtlijnen op Europees en wereldniveau worden geïmplementeerd.

Wat is de rol van arts en apotheker?

Artisten en apothekers spelen een belangrijke rol in het beperken van antibioticaresistentie. Zij bepalen of antibiotica nodig zijn en geven instructies over het juiste gebruik van de kuur. Het is belangrijk dat patiënten deze instructies volgen en vragen stellen als er twijfel is.

Een arts beoordeelt of een infectie bacterieel is of viraal. Als de infectie bacterieel is, kan een kuur worden voorgeschreven. Als de infectie viraal is, zoals een verkoudheid of griep, zijn antibiotica niet effectief en worden ze niet voorgeschreven.

Een apotheker controleert of het voorgeschreven antibioticum geschikt is, controleert eventuele allergieën of interacties met andere medicijnen en geeft instructies over het juiste gebruik van de kuur. Het is belangrijk dat patiënten deze instructies volgen en eventuele bijwerkingen melden.

Wat te doen als je in het buitenland antibiotica nodig hebt?

Als je in het buitenland ziek raakt en antibiotica nodig hebt, is het verstandig om een arts in het land waar je bent te raadplegen. Hoewel in sommige landen antibiotica zonder recept verkrijgbaar zijn, is het toch verstandig om medische toezicht te zoeken. Een arts kan bepalen of antibiotica nodig zijn en welk medicijn geschikt is.

Als je antibiotica hebt gekocht of hebt gekregen in het buitenland, is het verstandig om dit te melden aan je eigen arts in Nederland. Dit is met name belangrijk als je binnen enkele maanden naar een ziekenhuis in Nederland moet, omdat je dan mogelijk getest wordt op resistentiebacteriën.

Conclusie

Antibiotica zijn krachtige medicijnen die essentieel zijn bij de behandeling van bacteriële infecties. Echter, wanneer ze op onjuiste of onnodige manier worden gebruikt, kan dit leiden tot het ontstaan van resistentie. Het kopen van een kuur zonder recept is een risico, omdat het leidt tot onverstandig gebruik, onjuiste keuze van medicijn en een grotere kans op resistentieontwikkeling. In Nederland is het sinds 2007 verboden om antibiotica zonder recept te verkrijgen, wat een maatregel is om resistentie te beperken. Toch zijn er landen waar antibiotica nog steeds zonder recept verkrijgbaar zijn, wat leidt tot grotere problemen met resistentie. Het is belangrijk om verstandig om te gaan met antibiotica, door alleen te gebruiken als het écht nodig is, de kuur volledig af te maken en geen resten te gebruiken. Door samen te werken op individueel, medisch en maatschappelijk niveau, kunnen we antibioticaresistentie beperken en ervoor zorgen dat deze medicijnen blijven werken voor toekomstige generaties.

Bronnen

1. Nivel.nl - Antibioticagebruik kan veel landen omlaag
2. CBG-MEB.nl - Column over medicijnen: antibiotica – blijf er verstandig mee omgaan
3. Ter Gooi.nl - Patienteninformatie: antibiotica
4. Accredidact.nl - Programma: antibioticaresistentie
5. GGD Reisvaccinaties.nl - Antibiotica
6. Huisartsenpraktijk de Waterlelie.nl - Waarom schrijven huisartsen zomaar antibiotica?
7. Thuisarts.nl - Ik wil meer weten over antibiotica en resistentie