Verstandig omgaan met antibiotica: Wat u moet weten over het juiste gebruik en het kopen zonder recept
De toegang tot en het gebruik van antibiotica zijn wereldwijd onderwerp van veel aandacht. In Nederland is het gebruik van antibiotica sterk gereguleerd, waarbij artsen en apothekers een belangrijke rol spelen in het voorschrijven en toezicht op deze medicijnen. Toch blijft het kopen van antibiotica zonder recept een relevante kwestie, vooral in het licht van het toegankelijk maken van geneesmiddelen in het buitenland of via internet. Dit artikel behandelt de belangrijkste aandachtspunten op het gebied van antibioticaresistentie, het juiste gebruik van antibiotica zoals amoxicilline, en waarom het kopen zonder recept niet aanbevolen is – ook niet in het kader van zelfzorg of bij reisgebruik.
Wat zijn antibiotica en waarvoor worden ze gebruikt?
Antibiotica zijn medicijnen die gebruikt worden om infecties te behandelen die veroorzaakt worden door bacteriën. Ze werken door bacteriën te doden of hun groei te remmen. Het bekendste voorbeeld is amoxicilline, een penicilline-derivaat dat vaak wordt voorgeschreven bij luchtwegaarontstekingen, keelontstekingen en andere bacteriële aandoeningen.
Het gebruik van antibiotica is echter uitsluitend gerechtvaardigd bij infecties veroorzaakt door bacteriën. Virale infecties zoals een verkoudheid of griepsymptomen reageren niet op antibiotica. Het verkeerd gebruik of het onnodige toedienen van deze middelen draagt bij aan het ontstaan van antibioticaresistente bacteriën, een wereldwijd probleem dat het voordat het op tijd behandeld kan worden.
Hoe werkt antibioticaresistentie?
Als een bepaalde bacterie herhaaldelijk blootgesteld wordt aan hetzelfde antibioticum, kan het ontwikkelen van resistentie. Dat betekent dat het antibioticum daarna minder effectief of zelfs volledig niet meer werkt. De resistentie ontstaat doordat bacteriën zich aanpassen aan de werking van het middel. Deze aanpassing wordt doorgegeven aan de volgende generatie bacteriën, waardoor een infectie steeds moeilijker te behandelen wordt.
Een bekend voorbeeld van een resistentiebacterie is MRSA (methicillineresistente Staphylococcus aureus). Deze bacterie kan zich verspreiden via direct contact en is vaak moeilijk te behandelen. In sommige gevallen kan het leiden tot ernstige complicaties, vooral bij mensen met een zwakke immuunverdediging of na een ziekenhuisbehandeling.
Hoe voorkom je antibioticaresistentie?
De belangrijkste manier om antibioticaresistentie te voorkomen is verstandig omgaan met antibiotica. Dit houdt in:
- Alleen gebruiken als een arts het voorschrijft. Niet elke klacht vereist een antibioticum. Artsen bepalen of een infectie bacterieel is en welk medicijn het meest geschikt is.
- Volledig de kuur afmaken. Soms voelt men zich al snel beter, maar het is belangrijk om het antibioticumkuur volledig af te maken. Anders blijven eventuele overblijvende bacteriën mogelijk resistent.
- Geen resten of medicijnen van anderen gebruiken. Iedere infectie is anders. Wat voor een ander werkte, hoeft niet voor jou geschikt te zijn.
- Goede handhygiëne. Door regelmatig handen te wassen en voorzichtig te zijn in het contact met zieke personen, wordt het risico op besmetting met resistentiebacteriën verminderd.
Waarom is het kopen van antibiotica zonder recept problematisch?
In Nederland zijn antibiotica sinds 2011 alleen op recept verkrijgbaar. Dit beschermt zowel de individuele patiënt als de algemene gezondheid. In andere landen, zoals in Zuid- en Oost-Europa, is het kopen van antibiotica zonder recept nog steeds mogelijk. Dit leidt vaak tot een ongecontroleerd gebruik, zoals het opslaan van restjes of het delen van medicijnen met familie.
Zelfmedicatie met antibiotica is niet aan te raden, omdat het zonder medische begeleiding kan leiden tot:
- Onjuist gebruik. Men kan het verkeerde antibioticum kiezen of de verkeerde dosering gebruiken.
- Bijwerkingen. Niet iedereen reageert op dezelfde manier op antibiotica. Bijwerkingen kunnen ernstig zijn.
- Resistentie. Onjuist gebruik verhoogt het risico op resistentie, ook op het niveau van de populatie.
Wat is de rol van het CBG (College ter Beoordeling van Geneesmiddelen)?
Het CBG bepaalt welke medicijnen op recept verkrijgbaar zijn en welke medicijnen zonder recept verkocht mogen worden. Voor antibiotica zoals amoxicilline geldt dat ze alleen verkrijgbaar zijn met een voorschrift van een arts. Dit beschermt de geneesmiddelenwerking en voorkomt onnodig gebruik.
Wanneer een medicijn vaak verkeerd gebruikt wordt, zoals bij sommige pijnstillers of anticonvulsiva, kan het CBG beslissen dat het medicijn slechts verkrijgbaar is bij een apotheek of onder toezicht van een zorgverlener.
Hoe werkt het kopen van medicijnen via internet?
Het kopen van receptgeneesmiddelen zonder recept via internet is niet veilig en wordt niet aanbevolen. Veel websites die dit aanbieden, zijn onbetrouwbaar of verkopen nepmedicijnen. Deze middelen kunnen anders samengesteld zijn dan het oorspronkelijke geneesmiddel, wat kan leiden tot onverwachte bijwerkingen of een verminderde werking.
Als men toch wil bestellen via internet, is het belangrijk om:
- De website te controleren. Veiligere sites zijn geregistreerd en hebben een medische toetsing.
- Niet voor geneesmiddelen te kiezen die normaal gesproken een recept nodig hebben. Dit zijn receptgeneesmiddelen en moeten niet zonder recept verkocht worden.
- De samenstelling en werking van het medicijn te controleren. Dit kan via het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen of via de bijsluiter.
Wat is het verschil tussen zelfzorgmedicijnen en receptgeneesmiddelen?
Zelfzorgmedicijnen zijn medicijnen die men zonder recept kan kopen en die bedoeld zijn voor korte termijngebruik. Deze middelen zijn veilig bij juist gebruik en kunnen bijvoorbeeld pijn, koorts of hoofdpijn behandelen. Het CBG heeft drie categorieën van zelfzorgmedicijnen:
- UA: Verkrijgbaar bij de apotheek en drogist.
- UAD: Verkrijgbaar bij de apotheek, drogist en supermarkt.
- AV: Algemene Verkoop, verkrijgbaar bij supermarkten, drogisten en benzinkosten.
Antibiotica zoals amoxicilline vallen niet onder deze categorieën, omdat ze een hoge risico-gevoelige toepassing hebben en het gebruik moet gecontroleerd worden.
Wat zijn de voordelen van een arts- en apotheekgecontroleerd gebruik?
Het gebruik van antibioticum onder medische begeleiding biedt meerdere voordelen:
- Veiligheid. De arts bepaalt of een antibioticum nodig is, welk antibioticum het meest geschikt is en hoe lang de kuur moet duren.
- Efficaciteit. Een arts kan bepalen of een infectie bacterieel is. Als dat niet het geval is, is een antibioticum onnodig.
- Toezicht. De apotheek controleert de medicatie en kan extra advies geven.
- Beperking van resistentie. De medische controle zorgt ervoor dat antibiotica niet onnodig worden gebruikt, wat de kans op resistentie vermindert.
Wat zijn de risico’s van het gebruik van nepmedicijnen?
Nepmedicijnen zijn geneesmiddelen die niet op de juiste manier worden gemaakt of verkeerd worden samengesteld. Ze kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid, omdat ze bijvoorbeeld te sterk of juist te zwak zijn. Bij antibiotica kan dit betekenen dat een infectie niet wordt behandeld of dat er bijwerkingen ontstaan.
Het gebruik van nepmedicijnen kan ook leiden tot resistentie, omdat de bacterie niet volledig wordt aangepakt. Dit verhoogt het risico op complicaties in de toekomst.
Wat zijn de regels voor het voorschrijven van antibiotica?
In Nederland mag een arts een antibioticum op internet voorschrijven, maar dan wel onder bepaalde voorwaarden. De arts moet zeker weten dat het medicijn nodig is en dat de patiënt het correct zal gebruiken. Het voorschrijven op afstand is mogelijk via videoconsult of e-mail, maar het is niet de standaardvorm.
Bij het voorschrijven van antibiotica zoals amoxicilline dient de arts te bepalen:
- Of het een bacteriële infectie is.
- Welke soort antibioticum het beste werkt.
- Hoe lang de kuur moet duren.
- Welke dosering het veiligst en meest effectief is.
Wat zijn de voordelen van het juiste gebruik van antibiotica?
Het juist gebruiken van antibiotica heeft meerdere voordelen, zowel voor de individuele patiënt als voor de maatschappij:
- Vermindering van resistentie. Door antibiotica alleen te gebruiken wanneer het nodig is, wordt het risico op resistentie verminderd.
- Effectieve behandeling. De juiste medicatie op de juiste manier leidt tot snelle herstel.
- Veiligheid. De medische controle zorgt ervoor dat er geen bijwerkingen optreden of dat de dosering onjuist is.
- Vertrouwen in het gezondheidsstelsel. Het juiste gebruik van antibiotica draagt bij aan vertrouwen in de zorg en het medische stelsel.
Wat is de rol van de arts en de apotheek?
De arts en de apotheek spelen een essentiële rol in het juiste gebruik van antibiotica. De arts bepaalt of een antibioticum nodig is en welk antibioticum geschikt is. De apotheek controleert de medicatie en kan extra advies geven. Tijdens het afleveren van het antibioticum kan de apotheek ook aandacht besteden aan:
- De juiste inname. Wanneer moet het medicijn genomen worden en hoe lang moet de kuur duren?
- Mogelijke bijwerkingen. Wat zijn de meest voorkomende bijwerkingen en wat moet men doen bij bijwerkingen?
- Interacties met andere geneesmiddelen. Kan het antibioticum samengebruik hebben met andere medicijnen?
Wat zijn de reistips voor het gebruik van antibiotica?
Wanneer men reist naar landen waar antibiotica zonder recept verkrijgbaar zijn, is het belangrijk om verstandig om te gaan met deze middelen. Het is aan te raden:
- Alleen te kopen als het voorgeschreven is door een arts. Niet elke klacht vereist een antibioticum.
- Niet resten van antibiotica te gebruiken. Elke infectie vereist een individuele beoordeling.
- Een arts te raadplegen. Als men in het buitenland ziek wordt, is het aan te raden om een arts te raadplegen in plaats van zelf te behandelen.
- Handhygiëne te beoefenen. Het wassen van de handen helpt bij het voorkomen van bacteriële infecties.
Conclusie
Antibiotica zoals amoxicilline zijn krachtige middelen die essentieel zijn bij de behandeling van bacteriële infecties. Het juiste gebruik van deze middelen is van groot belang om resistentie te voorkomen en om effectieve behandelingen mogelijk te maken. In Nederland is het gebruik van antibiotica goed gereguleerd, wat helpt bij het beperken van het risico op resistentie.
Het kopen van antibiotica zonder recept, vooral via internet of in landen waar het niet gereguleerd is, is niet aan te raden. Dit leidt vaak tot ongecontroleerd gebruik, wat het risico op resistentie verhoogt. Het juiste gebruik van antibiotica, met medische begeleiding, draagt bij aan de veiligheid van de individuele patiënt en de maatschappij.