Amoxicilline en Clavulaanzuur: Gebruik, Werking en Beschikbaarheid in de Praktijk
De combinatie van amoxicilline en clavulaanzuur speelt een belangrijke rol in de behandeling van bacteriële infecties. Deze combinatie wordt vaak voorgeschreven bij ziekten als keelpijn, blaasontsteking en andere infecties die door bacteriën worden veroorzaakt. In deze artikel wordt een overzicht gegeven van de eigenschappen, werking, indicaties en toepassing van amoxicilline in combinatie met clavulaanzuur. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de beschikbaarheid van deze combinatie in de praktijk, inclusief de huidige uitdagingen rond leveringsproblemen en alternatieven in geval van tekorten.
Wat is amoxicilline en clavulaanzuur?
Amoxicilline is een antibioticum uit de penicilline-groep die wordt gebruikt om bacteriële infecties te behandelen. Het werkt door de vorming van de celwand van bacteriën te verstoren, wat leidt tot hun dood. Clavulaanzuur is een bètalactamase-inhibitor en werkt samen met amoxicilline. Het zorgt ervoor dat bacteriën die resistent zijn tegen amoxicilline opnieuw gevoelig worden voor de werking van het antibioticum. Deze combinatie wordt vaak gebruikt bij infecties die moeilijk te behandelen zijn, zoals infecties veroorzaakt door bètalactamase-producterende bacteriën.
Amoxicilline in combinatie met clavulaanzuur is beschikbaar in verschillende vormen, zoals tabletten, poeders voor drankjes en injecties. De meest voorkomende merknamen zijn Augmentin en Panclamox, naast het merkloze medicijn Amoxicilline/Clavulaanzuur. De keuze voor deze combinatie wordt vaak genomen als een smalspectrumpenicilline, zoals nitrofurantoïne, niet geschikt is of niet effectief blijkt te zijn.
Toepassing in de medische praktijk
In de medische wereld wordt amoxicilline/clavulaanzuur vaak gebruikt bij infecties van de keel, luchtwegen, huid en urinewegen. De combinatie is vooral geschikt als een infectie niet reageert op een smalspectrumpenicilline. In dergelijke gevallen wordt amoxicilline/clavulaanzuur voorgeschreven om de behandeling te verbeteren. Bijvoorbeeld bij een niet reagerende keelpijn na twee dagen op een smalspectrumpenicilline wordt de behandeling vervangen door amoxicilline/clavulaanzuur. Ook in geval van penicillineallergie kan de combinatie worden overwogen, hoewel in zulke gevallen vaak eerst een macrolide wordt voorgeschreven. Als deze niet werkt, wordt overleg met de kno-arts aanbevolen.
Bij gecompliceerde keelinfecties, zoals een peritonsillair infiltraat of een abces, wordt amoxicilline/clavulaanzuur vaak voorgeschreven. Nederlandse kno-artsen gebruiken deze combinatie regelmatig bij dergelijke aandoeningen. De combinatie is ook een aanbevolen keuze bij patiënten met een peritonsillair infiltraat die niet direct naar de kno-arts kunnen worden oververwezen. In dergelijke gevallen kan de huisarts zelf beslissen om amoxicilline/clavulaanzuur te voorschrijven, mits de patiënt frequent wordt gecontroleerd.
Werking en dosering
De werking van amoxicilline/clavulaanzuur begint binnen 1 tot 2 uur na inname, afhankelijk van de vorm. Injecties en infuussen werken directer. Een enkele dosis werkt gedurende 6 tot 12 uur. Na een paar dagen merken patiënten vaak een verbetering in hun klachten. De duur van de behandeling varieert afhankelijk van de aard en ernst van de infectie. Bijvoorbeeld bij een peritonsillair infiltraat wordt een behandeling van 7 dagen aanbevolen. Voor volwassenen wordt een dosering van 3 maal per dag 500/125 mg voorgeschreven, terwijl kinderen een dosering van 40/10 mg/kg lichaamsgewicht per dag in 3 doses krijgen, maximaal 3 maal 500/125 mg.
De werking van amoxicilline/clavulaanzuur is niet alleen gericht op het doden van bacteriën, maar ook op het voorkomen van resistentie. Clavulaanzuur zorgt ervoor dat bacteriën die bètalactamase produceren, de enzyn die amoxicilline ontsierd, niet in staat zijn om resistentie te ontwikkelen. Dit maakt de combinatie een krachtige optie bij moeilijk te behandelen infecties.
Gebruik bij specifieke groepen
Bij zwangere vrouwen is amoxicilline/clavulaanzuur vaak een veilige keuze, vooral bij infecties als chlamydia. Het is veiliger dan alternatieven zoals doxycycline of azitromycine, die niet aanbevolen worden tijdens de zwangerschap. Amoxicilline/clavulaanzuur is ook geschikt voor gebruik tijdens de lactatie. Bij kinderen wordt de combinatie vaak voorgeschreven als poedervorm, waaruit een drankje kan worden gemaakt. Echter, er zijn momenten waarop een tekort aan deze vorm van amoxicilline/clavulaanzuur optreedt, wat leidt tot het voorschrijven van capsules of tabletten, indien mogelijk.
Beschikbaarheid en leveringsproblemen
De beschikbaarheid van amoxicilline/clavulaanzuur is momenteel een uitdaging. Volgens recente rapporten is de levering van geneesmiddelen, waaronder antibiotica, steeds minder vanzelfsprekend. Problemen in de productie of kwaliteitscontrole spelen een rol in ruim de helft van de gevallen. Daarnaast zijn er gevallen waarin de vraag groter is dan de productiecapaciteit van farmaceuten. Dit is vooral het geval bij langdurige tekorten, waarbij tekort aan grondstoffen of productieproblemen de oorzaak zijn.
De apothekersorganisatie KNMP heeft al opgemerkt dat leveringsproblemen met antibiotica, in het bijzonder voor kinderen, sterk toenemen. Een duidelijk voorbeeld is het tekort aan amoxicilline met clavulaanzuur in poedervorm. In dergelijke gevallen wordt aanbevolen om capsule- of tabletvormen te voorschrijven, indien mogelijk. Als dat niet kan, bijvoorbeeld bij jonge kinderen die capsules niet kunnen slikken, wordt overwogen om een alternatief antibioticum te kiezen. Echter, dit alternatief is minder effectief, omdat de kans op resistentie bij diverse bacteriën 5 tot 10 procent hoger is. Hierdoor is de kans op een niet-geheeld infectie iets groter.
Alternatieve antibiotica en risico’s
In geval van leveringsproblemen met amoxicilline/clavulaanzuur wordt vaak gekeken naar alternatieve antibiotica. Een mogelijke optie is clindamycine, dat ook werkzaam is tegen bètalactamase-producerende bacteriën. Echter, clindamycine heeft een smaller spectrum en is niet werkzaam tegen alle streptokokken en enterokokken. Daarom is het tweede keus na amoxicilline/clavulaanzuur. Ook kan een kweek worden gedaan om de juiste keuze voor een antibioticum te bepalen, vooral bij patiënten met een peritonsillair infiltraat of abces.
Het gebruik van alternatieve antibiotica gaat gepaard met bepaalde risico’s. Zo is er een grotere kans op resistentie bij sommige bacteriën. Daarnaast is er minder ervaring met clindamycine in de eerste lijn, wat betekent dat de werkgroep adviseert om in geval van penicillineallergie overleg met de kno-arts aan te gaan. Deze overleg is belangrijk om de behandeling effectief en veilig te houden.
Conclusie
Amoxicilline in combinatie met clavulaanzuur is een krachtige en veelgebruikte combinatie in de behandeling van bacteriële infecties. Het werkt door zowel de bacterie te doden als resistentie tegen het antibioticum te voorkomen. De combinatie is geschikt voor gebruik bij verschillende aandoeningen, zoals keelpijn, blaasontsteking en gecompliceerde keelinfecties. De dosering en vorm van het medicijn zijn afhankelijk van de leeftijd en de aard van de infectie. Bij zwangere vrouwen is amoxicilline/clavulaanzuur vaak een veilige keuze, terwijl kinderen vaak de poedervorm van het medicijn krijgen. Echter, leveringsproblemen met amoxicilline/clavulaanzuur zijn momenteel een uitdaging, wat leidt tot het gebruik van alternatieve antibiotica. Deze alternatieven kunnen minder effectief zijn, wat een groter risico op resistentie met zich meebrengt. Het is daarom belangrijk dat artsen en apothekers nauw samenwerken om patiënten de beste en veiligste behandeling te bieden.