Afkortingen op recepten zijn een belangrijk onderdeel van de medische praktijk. Ze worden gebruikt om instructies over medicatie duidelijk en efficiënt te communiceren. Deze instructies zijn vaak afkomstig uit het Latijn en kunnen betrekking hebben op de toedieningsfrequentie, de toedieningsweg of het tijdstip waarop een medicijn genomen moet worden. Het begrijpen van deze afkortingen is essentieel om de juiste dosis op het juiste moment te nemen en mogelijke fouten te voorkomen. In dit artikel worden de meest voorkomende Latijnse afkortingen op recepten verwerkt, met een duidelijke uitleg van hun betekenis, hun gebruik en eventuele verwarringen die hierbij kunnen ontstaan.

Algemene Latijnse afkortingen op recepten

De Latijnse afkortingen die op recepten voorkomen, zijn historisch ontstaan uit de traditie dat medicatievraagstukken vroeger volledig in het Latijn werden geschreven. Tegenwoordig worden deze afkortingen voornamelijk gebruikt in de instructies voor de patiënt of in de richtlijnen voor de toediening van het medicijn. Deze afkortingen worden vaak geïnterpreteerd door de apotheker en worden op het medicatielabel vertaald in begrijpelijke taal. Hieronder worden enkele van de meest voorkomende Latijnse afkortingen op recepten genoemd, met een toelichting over hun betekenis en gebruik.

Toedieningsfrequentie

De frequentie waarmee een medicijn genomen moet worden, wordt vaak aangeduid met een Latijnse afkorting. Deze afkortingen geven aan hoe vaak per dag of per week het medicijn gebruikt moet worden. Voorbeelden zijn:

• ac (ante cibum): vóór de maaltijd
• b.d.d. (bis de die): tweemaal per dag
• tid (ter in die): drie keer per dag
• qid (quater in die): vier keer per dag
• q3h (quaque 3 hora): elke drie uur
• qd (quaque die): elke dag
• hs (hora somni): voor het slapengaan
• prn (pro re nata): indien nodig

Deze afkortingen helpen om de patiënt ervan op de hoogte te stellen wanneer en hoe vaak het medicijn genomen moet worden. Het gebruik van dergelijke afkortingen helpt ook om eventuele verwarring bij het lezen van het recept te voorkomen, vooral bij recepten met slecht handschrift.

Toedieningsweg

De toedieningsweg van een medicijn wordt ook vaak aangeduid met een Latijnse afkorting. Deze afkortingen geven aan hoe het medicijn moet worden toegediend, bijvoorbeeld via de mond of in de vorm van druppels. Voorbeelden zijn:

• po (per os): via de mond
• gt (gutta): druppels (bijvoorbeeld oordruppels of neusdruppels)
• inh (inhalatio): inhalatie (bijvoorbeeld bij astma)
• sc of sq (subcutaneus): subcutaan (bijvoorbeeld insuline-injecties)
• iv (intravenous): intraveneus (via een infuus)
• im (intramuscular): intramuskulair (bijvoorbeeld een injectie in de arm of dij)

Het begrijpen van de toedieningsweg is belangrijk om ervoor te zorgen dat het medicijn correct wordt gebruikt. Bijvoorbeeld, een medicijn dat via de mond genomen moet worden (po), mag niet geïnhaleerd of ingespoten worden.

Tijdstip van toediening

Naast de frequentie en de toedieningsweg, worden ook specifieke tijdstippen voor de toediening van een medicijn aangeduid met Latijnse afkortingen. Deze afkortingen geven aan wanneer het medicijn genomen moet worden, bijvoorbeeld vóór of na een maaltijd. Voorbeelden zijn:

• ac (ante cibum): vóór de maaltijd
• pc (post cibum): na de maaltijd
• hs (hora somni): voor het slapengaan
• a.n. (ante noctem): voor de nacht
• m. et v. (mane et vespere): 's ochtends en 's avonds

Het tijdstip van toediening kan van invloed zijn op de werking van het medicijn. Bijvoorbeeld, sommige medicijnen moeten na een maaltijd worden genomen om maagirritatie te voorkomen, terwijl andere medicijnen vóór een maaltijd genomen moeten worden om de opname van het medicijn te verbeteren.

Afnemend gebruik van Latijnse afkortingen

Hoewel Latijnse afkortingen op recepten nog steeds gebruikt worden, is er een duidelijke trend waarbij deze afkortingen minder vaak worden gebruikt en meer instructies in begrijpelijke taal worden geschreven. Dit heeft te maken met de toegenomen aandacht voor patiëntveiligheid en het voorkomen van medicatiefouten. Het gebruik van begrijpelijke taal op recepten helpt patiënten beter te begrijpen hoe het medicijn genomen moet worden, wat kan bijdragen aan een betere medicatiecompliance.

Een voorbeeld van een afkorting die steeds vaker vervangen wordt door begrijpelijke taal is qd, wat ‘dagelijks’ betekent. Deze afkorting kan verward worden met qid, wat ‘vier keer per dag’ betekent, of met od, wat ‘rechteroog’ betekent. Het schrijven van ‘dagelijks’ in plaats van qd voorkomt dergelijke verwarringen.

Bij elektronisch voorschrijven (e-voorschrijven) is het gebruik van Latijnse afkortingen vaak helemaal niet nodig, omdat instructies direct van de zorgverlener naar de apotheek worden gestuurd en minder vatbaar zijn voor menselijke fouten. E-voorschrijven helpt ook bij het voorkomen van medicatiefouten door bijvoorbeeld automatische waarschuwingen voor mogelijke medicijninteracties of allergieën.

De oorsprong van “Rx” als afkorting voor “recept”

De afkorting Rx is een bekend symbool op recepten. Het symbool wordt vaak gebruikt om aan te duiden dat een medicijn is voorgeschreven. De oorsprong van Rx is echter niet duidelijk en er zijn verschillende theorieën over. De meest voorkomende theorie is dat Rx afkomstig is van het Latijnse woord recipe, wat ‘nemen’ betekent. Een andere theorie is dat het symbool gebaseerd is op het symbool van de Romeinse god Jupiter, wat mogelijk gebruikt werd om de zegen van Jupiter op te roepen bij het schrijven van een recept.

Risico’s van gebruik van Latijnse afkortingen

Hoewel Latijnse afkortingen op recepten nog steeds gebruikt worden, bestaat er wel een risico op misverstand of foutieve interpretatie van de instructies. De afkortingen kunnen verward worden met elkaar of verkeerd gelezen worden door patiënten of apothekers. Dit kan leiden tot een verkeerde dosis of een verkeerd toedieningsmoment, wat in het ergste geval schadelijk kan zijn voor de patiënt.

Een voorbeeld van een dergelijke verwarring is de afkorting qd, die gemakkelijk verward kan worden met qid. Qd betekent ‘dagelijks’, terwijl qid betekent ‘vier keer per dag’. Als een patiënt qd leest als qid, kan dit leiden tot het nemen van een overdosis. Dit benadrukt de noodzaak om recepten zo duidelijk mogelijk te schrijven, of om afkortingen volledig te vervangen door begrijpelijke taal.

Het gebruik van afkortingen in de praktijk

In de praktijk worden Latijnse afkortingen vaak gebruikt door zorgverleners om instructies over medicatie snel en efficiënt te communiceren. De afkortingen worden vervolgens door de apotheker vertaald in begrijpelijke taal op het medicatielabel. Dit helpt patiënten om te begrijpen hoe het medicijn genomen moet worden.

Een voorbeeld van een receptinstructie is:

Signaal: 1 tab po qid pc & hs

Deze instructie betekent dat een patiënt dagelijks één tablet via de mond moet nemen, vier keer per dag, na de maaltijd en voor het slapengaan. De instructie op het medicatielabel wordt meestal vertaald in begrijpelijke taal, zoals:

Neem viermaal daags één tablet via de mond, na de maaltijd en voor het slapengaan.

De vertaling van de afkortingen door de apotheker is essentieel om ervoor te zorgen dat de patiënt de instructies correct begrijpt. Het is ook belangrijk dat patiënten aandacht besteden aan de instructies op het medicatielabel en eventuele vragen stellen aan de apotheker of arts als ze iets niet begrijpen.

Overzicht van Latijnse afkortingen en hun betekenis

Hieronder is een overzicht van enkele Latijnse afkortingen en hun betekenis, zoals deze voorkomen op recepten:

Dit overzicht kan helpen bij het begrijpen van de instructies op recepten en het juiste gebruik van het medicijn.

Conclusie

Afkortingen op recepten zijn een belangrijk onderdeel van de medische praktijk. Ze worden gebruikt om instructies over de toedieningsfrequentie, toedieningsweg en tijdstip van toediening van een medicijn duidelijk en efficiënt te communiceren. Het begrijpen van deze afkortingen is essentieel om ervoor te zorgen dat het medicijn correct wordt gebruikt en dat mogelijke fouten worden voorkomen.

Hoewel Latijnse afkortingen op recepten nog steeds gebruikt worden, is er een duidelijke trend waarbij deze afkortingen minder vaak worden gebruikt en meer instructies in begrijpelijke taal worden geschreven. Dit helpt bij het voorkomen van verwarring en bij het verbeteren van patiëntveiligheid. Het gebruik van begrijpelijke taal op recepten en het gebruik van e-voorschrijven zijn belangrijke stappen in de richting van een veiligere en betere medische zorg.

Bronnen

1. mednl.net
2. approby.com
3. medischverband.nl
4. magis-pharma.com
5. huidziekten.nl