Het digitale voorschrijven van medicatie is in Nederland een onderwerp dat steeds belangrijker wordt binnen de zorgsector. Zowel artsen als apothekers zien de voordelen van een digitale overdracht van recepten, zoals verlaagde risico’s op fouten, snellere verwerking en betere herleidbaarheid. Toch blijven er uitdagingen aan het model kleven, waaronder technische beperkingen, logistieke kwesties en wettelijke voorwaarden. In dit artikel worden de huidige praktijk, voordelen, uitdagingen en toekomstperspectieven van digitaal voorschrijven van medicatie besproken, met aandacht voor de rol van zorgverleners, patiënten en de samenwerking tussen verschillende zorginstellingen.

Wat is digitaal voorschrijven van medicatie?

Digitaal voorschrijven van medicatie betekent dat een arts of medisch specialist een recept elektronisch aan een apotheker stuurt, in plaats van via papier of post. Dit gebeurt vaak via een elektronisch patiëntendossier (EPD) of via een digitale platform. Het digitale recept wordt ook wel een "vooraankondiging" genoemd, wat inhoudt dat het een voorlopige medische beslissing is die de apotheker kan controleren voordat het geneesmiddel daadwerkelijk wordt uitgegeven. Deze aanpak helpt bij het voorkomen van fouten en vergemakkelijkt de communicatie tussen zorgverleners.

Digitaal voorschrijven is niet alleen bedoeld voor nieuwe voorschriften, maar ook voor herhaalrecepten. Het systeem maakt het mogelijk dat patiënten deze medicatie telefonisch of via een online portaal aanvragen, waarna het verzoek direct naar de apotheker wordt gestuurd. Het proces is veiliger dan een handgeschreven recept, aangezien het risico op leesfouten of misverstanden kleiner is. Daarnaast is het eenvoudiger voor patiënten om hun medicatie te beheren, omdat ze direct inzicht krijgen in wat voorgeschreven is en wanneer ze het kunnen ophalen.

Voordelen van digitaal voorschrijven

Digitaal voorschrijven biedt verschillende voordelen voor zowel patiënten als zorgverleners. Een van de belangrijkste is de verbeterde medicatieveiligheid. Een digitale overdracht vermindert het risico op fouten, zoals leesfouten, interpretatiefouten of het onjuist opschrijven van medicatie. Dit is vooral belangrijk bij geneesmiddelen die op elkaar lijken of waarvan de dosering kritisch is. Bovendien is het voor de apotheker eenvoudiger om de medicatiehistorie van de patiënt te controleren, omdat die in het digitale dossier staat. Dit helpt bij het voorkomen van interacties of ongeschiktheid van bepaalde medicijnen.

Een tweede voordeel is de efficiëntie. Digitaal voorschrijven bespaart tijd voor zowel de arts als de apotheker. Het is niet langer nodig om het recept fysiek naar de apotheek te brengen of te mailen. De apotheker krijgt het direct in het informatiesysteem, waardoor de verwerking sneller gaat. Ook patiënten profiteren hier van, omdat ze direct na de afspraak naar de apotheek kunnen, zonder te wachten op het aankomst van een fysiek recept.

Bij digitaal voorschrijven is er ook sprake van betere herleidbaarheid. Omdat alles digitaal is vastgelegd, is het eenvoudiger om te achterhalen welke medicatie voorgeschreven is, wanneer en door wie. Dit is niet alleen goed voor de patiëntenservice, maar ook voor het beheer van medische gegevens. Bovendien is het voor de patiënt zelf eenvoudiger om een overzicht te krijgen van zijn of haar medicatie, bijvoorbeeld via een patiëntenportaal.

Wettelijke voorwaarden en beperkingen

Ondanks de voordelen zijn er ook wettelijke voorwaarden en beperkingen bij digitaal voorschrijven. Volgens de Geneesmiddelenwet is het mogelijk om online recepten te voorschrijven, maar onder bepaalde voorwaarden. Een belangrijke eis is dat de patiënt bekend moet zijn bij de arts of medisch specialist. Dit betekent dat er eerst een medische relatie moet zijn ontstaan, bijvoorbeeld via een vorige afspraak of voorschrijving. Bovendien moet de arts een risico-inschatting maken van het geneesmiddel, gebaseerd op de medicatiegeschiedenis van de patiënt.

Een probleem kan ontstaan bij het gebruik van externe platforms of buitenlandse artsen, zoals bijvoorbeeld bij de dienstverlener Dokteronline. In dergelijke gevallen kennen de artsen de patiënt vaak niet, wat in strijd kan zijn met de wettelijke voorwaarden. Daarnaast is het belangrijk dat de apotheker goed toegang heeft tot de medische geschiedenis van de patiënt, zodat hij of zij de veiligheid van de medicatie kan beoordelen. Als die informatie ontbreekt, kan er sprake zijn van een tekort aan goede farmaceutische zorg, wat wettelijk niet wenselijk is.

Een ander aspect is dat niet alle apotheken momenteel in staat zijn om digitale recepten te ontvangen. Sommige zorginstellingen en apotheken zijn nog in de aanvangfase van de digitale overgang. Dit kan leiden tot praktische problemen, zoals het feit dat een arts niet weet of een recept digitaal kan worden verstuurd of dat het moet worden geprint. In dat geval is er sprake van een zogenaamde "kippenei-discussie": de arts wil graag digitaal voorschrijven, maar zonder de zekerheid dat de apotheek het kan ontvangen, is dit niet mogelijk. Daarom is het belangrijk dat alle betrokken partijen op dezelfde lijn staan, zodat de digitale overgang vlot kan verlopen.

Technische en praktische uitdagingen

Hoewel de voordelen van digitaal voorschrijven duidelijk zijn, zijn er ook technische en praktische uitdagingen. Een van de problemen is dat de technologie nog niet volledig afgestemd is op de wensen van zorgverleners. In sommige gevallen is de functionaliteit voor het digitaal verzenden van recepten ontwikkeld als een vooraankondiging, wat leidt tot beperkte mogelijkheden. Dit kan resulteren in werk rondes of extra stappen die niet nodig zijn geweest als de technologie beter afgestemd was op de behoeften van de sector.

Een ander probleem is de kosten. Voor bepaalde apotheken is het niet kosteneffectief om de benodigde technologie aan te schaffen, vooral als ze weinig digitale recepten ontvangen. Dit kan leiden tot een situatie waarin de apotheker geen motivatie heeft om het nieuwe systeem in te voeren. Om dit te voorkomen, is het belangrijk dat alle openbare en poliklinische apotheken deelnemen aan het digitale systeem, evenals alle medisch specialisten die digitaal voorschrijven. Bovendien is het belangrijk dat samenwerking tussen ziekenhuizen en apotheken wordt uitgebouwd, zodat er een uniforme aanpak ontstaat.

Een extra uitdaging is het feit dat apotheken in randgebieden minder digitale recepten ontvangen dan apotheken in centrale regio's. Dit komt doordat ze werken met meerdere ziekenhuizen uit verschillende regio's, die niet allemaal digitaal voorschrijven. Daarom is het noodzakelijk dat alle ziekenhuizen in Nederland op dezelfde manier overgaan op digitaal voorschrijven, zodat het systeem consistent en betrouwbaar blijft.

Praktische toepassing en voorbeelden

In de praktijk zijn er verschillende voorbeelden van hoe digitaal voorschrijven wordt toegepast. Zo startte de regio Zuidoost-Brabant bijna een jaar geleden met het digitaal verzenden van recepten van de tweede lijn naar de eerste lijn. Dit was een belangrijke stap in de optimalisatie van informatie-uitwisseling en het verhogen van medicatieveiligheid. De zorgverleners in de regio zijn tevreden met de nieuwe aanpak, maar er zijn ook verbeterpunten. Zo is de technologie nog niet volledig afgestemd op de wensen van de zorgverleners, wat leidt tot praktische problemen. Dit benadrukt de noodzaak van duidelijke afspraken en samenwerking tussen zorginstellingen.

Een ander voorbeeld is het ziekenhuis Isala, dat sinds 17 juni 2023 digitaal voorschrijven toepast. Hierbij worden poliklinische medicatierecepten elektronisch verstuurd naar de voorkeursapotheek van de patiënt. Dit kan de openbare apotheek zijn of de Isala-poliklinische apotheek. Door het gebruik van het nieuwe EPD (HiX) is dit mogelijk. Het digitaal versturen van recepten via het LSP-netwerk zorgt ervoor dat de medicatie direct in het informatiesysteem van de apotheek terechtkomt. Dit voldoet aan de landelijke VIPP-doelstellingen, waarbij zorginstellingen worden uitgenodigd om medicatievoorschriften digitaal aan te bieden.

Ook het ziekenhuis Rivierenland heeft ingezwegen in het digitale voorschrijven. Hierbij worden recepten via een koppeling van het patiëntendossier naar de apotheken en apotheekhoudende huisartsen in de regio gestuurd. Deze aanpak verbetert de medicatieveiligheid en maakt de communicatie tussen zorgverleners efficiënter. Bovendien geeft het patiënten meer inzicht in hun medicatie, omdat ze via het patiëntenportaal MijnZR direct kunnen zien welke medicijnen voorgeschreven zijn.

De rol van de patiënt

Hoewel de focus vaak ligt op de zorgverleners, speelt de patiënt ook een belangrijke rol in het proces van digitaal voorschrijven. Patiënten kunnen bijvoorbeeld herhaalrecepten telefonisch of via een online portaal aanvragen. Dit is een handige optie, vooral voor patiënten met chronische aandoeningen die regelmatig medicatie nodig hebben. De aanvraagproces is eenvoudig: via de website MijnGezondheid.net kunnen patiënten hun medicatie bestellen. Echter, tijdelijke medicatie is niet bestelbaar via dit portaal. Bovendien is het belangrijk dat patiënten weten dat er bepaalde regels zijn bij het aanvragen van medicatie, zoals het feit dat er maximaal 24 uur nodig is voor verwerking van de bestelling.

Een andere optie is de automatische herhaalservice, die beschikbaar is via de apotheek. Hierbij wordt de medicatie automatisch opnieuw voorgeschreven zodra de huidige voorraad op is. Deze aanpak is vooral geschikt voor patiënten die langdurig medicatie gebruiken. Het voorkomt dat ze zelf actief moeten zijn bij het aanvragen van een herhaalrecept, wat vooral voordelig is voor mensen met een drukke agenda of voor ouderen.

De toekomst van digitaal voorschrijven

De toekomst van digitaal voorschrijven hangt af van een aantal factoren, waaronder technologie, samenwerking en wetgeving. In de komende jaren is het belangrijk dat het digitale systeem verder wordt uitgebouwd en afgestemd op de wensen van zorgverleners. Dit betekent dat er investeringen moeten worden gedaan in betere technologie en training voor zorgverleners en apothekers. Daarnaast is het essentieel dat alle zorginstellingen en apotheken op dezelfde lijn staan, zodat het systeem consistent en betrouwbaar blijft.

Een andere uitdaging is de wettelijke kaders. Hoewel het digitaal voorschrijven momenteel mogelijk is, zijn er nog steeds beperkingen, zoals de vereiste van een medische relatie tussen arts en patiënt. In de toekomst zou het mogelijk zijn dat deze kaders worden versoepeld, zodat het systeem breder toepasbaar wordt. Dit zou vooral van toepassing zijn op gevallen waarin digitale voorschrijvingen worden gedaan via externe platforms of bij online consulten.

Bij de toekomstige ontwikkelingen is het ook belangrijk om de rol van de patiënt te versterken. Patiënten moeten meer inzicht krijgen in hun medicatie en meer controle hebben over hun zorg. Dit kan bijvoorbeeld via digitale platforms waar patiënten direct kunnen zien welke medicijnen voorgeschreven zijn, wanneer ze kunnen worden opgehaald en of er eventueel interacties zijn met andere medicatie.

Samenwerking en afspraken

Een van de belangrijkste aandachtspunten bij het succes van digitale voorschrijving is samenwerking. Zowel zorgverleners als apothekers moeten op dezelfde lijn staan, zodat het systeem vloeiend werkt. Dit betekent dat er duidelijke afspraken moeten worden gemaakt over hoe digitale voorschrijvingen worden geïmplementeerd, hoe de technologie werkt en hoe patiënten hun medicatie kunnen beheren.

In de praktijk is het belangrijk dat alle betrokken partijen – ziekenhuizen, apotheken, huisartsen en patiënten – betrokken zijn bij de uitwerking van het digitale systeem. Dit zorgt ervoor dat de aanpak afgestemd is op de behoeften van de diverse partijen en dat er minder praktische problemen ontstaan. Bovendien helpt samenwerking bij het verbeteren van de medicatieveiligheid, omdat alle partijen dezelfde informatie hebben en dezelfde procedures hanteren.

Conclusie

Digitaal voorschrijven van medicatie biedt tal van voordelen, zoals verbeterde medicatieveiligheid, efficiëntie en betere herleidbaarheid. Het is een stuk veiliger dan een handgeschreven recept en maakt het voor patiënten makkelijker om hun medicatie te beheren. Echter, er zijn ook uitdagingen, zoals wettelijke voorwaarden, technische beperkingen en logistieke kwesties. Het is daarom belangrijk dat de samenwerking tussen zorgverleners, apothekers en patiënten verder wordt uitgebouwd. In de toekomst moet het digitale systeem verder worden afgestemd op de wensen van de zorgsector, zodat het een betrouwbare en efficiënte aanpak blijft.

Bronnen

1. Wanneer mag een arts medicatie online voorschrijven?
2. Het verstrekken van medicatie op basis van online recepten; bij twijfel niet verstrekken
3. Lessen van een jaar digitaal medicatie voorschrijven
4. Recept aanvragen
5. Vanaf 17 juni digitaal recept versturen: live
6. Nieuw digitale uitwisseling van recepten met apotheken in de regio