Handreikingen en praktische toepassing van het digitaal voorschrijven van recepten
Het digitaal voorschrijven van recepten is op komst als een standaardproces binnen de zorgsector in Nederland. Deze overgang naar digitale uitwisseling van recepten tussendoor ziekenhuizen en apotheken biedt tal van voordelen, zoals efficiëntie, veiligheid en herleidbaarheid. Echter, de implementatie van dit proces vraagt om zorgvuldige afweging, duidelijke afspraken en een robuust juridisch kader. In dit artikel wordt ingegaan op de handreikingen, praktische toepassing, kansen en uitdagingen van het digitaal voorschrijven van recepten, met specifieke aandacht voor regionale convenanten, landelijke afspraken en juridische aspecten.
Inleiding
De overgang naar digitale uitwisseling van recepten is een logische ontwikkeling in de gezondheidszorg, aangezien digitale communicatie tal van voordelen biedt. Echter, de implementatie van dit proces vraagt om samenwerking tussen zorgverleners, apotheken en patiënten, evenals het opstellen van handreikingen en afspraken die het proces veilig en doeltreffend maken. De KNMP (Koninklijke Nederlandse Maag- en Darmvereniging), NFU (Nederlandse Federatie van Universitaire Medische Centra) en NVZA (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapotheken) hebben samen een handreiking opgesteld die richtlijnen geeft voor het digitale receptenverkeer. Deze handreiking bevat 18 voorwaarden en uitgangspunten die zorgverleners kunnen gebruiken bij de implementatie van het digitale proces.
Daarnaast zijn er regionale convenanten ontwikkeld, die lokale afspraken vastleggen. Deze convenanten vullen de handreiking aan, maar zijn niet voldoende voor universitaire medische centra (umc’s), aangezien patiënten uit diverse regio’s hier terecht kunnen komen. Daarom is een landelijke handreiking ontwikkeld die ook voor deze zorginstellingen van toepassing is.
Juridisch gezien zijn er verschillende kwesties die moeten worden afgewogen, zoals het ontbreken van een digitale handtekening op het voorschrift en de juridische status van de vooraankondiging. Deze kwesties hebben geleid tot een kip-ei discussie tussen zorgverleners en apotheken, waarbij het belang van samenwerking en afspraken duidelijk is.
Handreiking digitale uitwisseling van recepten
De handreiking ‘Digitale uitwisseling van recepten’ is ontwikkeld door KNMP, NFU en NVZA. Deze handleiding bevat 18 voorwaarden en uitgangspunten die bedoeld zijn om het digitale receptenverkeer veilig en efficiënt te maken. De voorwaarden richten zich op verschillende aspecten van het proces, zoals verantwoordelijkheden, beveiliging en herleidbaarheid.
Een belangrijk uitgangspunt is dat zorgverleners verantwoordelijk zijn voor het (eenmalig) registreren van patiënten. Hierdoor kan het proces van uitwisseling van recepten worden gestandaardiseerd en wordt het risico op fouten of dubbele registraties verkleind. Bovendien is het vermijden van faxverkeer een ander belangrijk punt. Faxen is niet alleen minder efficiënt, maar ook minder veilig, aangezien informatie tijdens het faxen kan verloren gaan of misplaatst kan worden.
Beveiliging van systemen is een ander kernaspect. Zorginstellingen en apotheken moeten ervoor zorgen dat hun systemen voldoen aan de wettelijke eisen en dat de uitwisseling van informatie wordt gedaan via beveiligde kanalen. Hierbij is het gebruik van het LSP-netwerk (Landelijk Signerings- en Prestatieplatform) van groot belang, omdat dit een veilige en betrouwbare manier biedt om informatie uit te wisselen.
Een verplichting die in de handreiking wordt genoemd, is dat voorschrijvers altijd alle historische voorschriften kunnen uitdraaien per voorschrijver, per middel en per apotheekhoudende. Dit zorgt voor transparantie en helpt bij het voorkomen van fouten of conflicten tussen verschillende voorschriften.
De handreiking is beschikbaar voor download in PDF-formaat en kan worden gebruikt als een praktische gids voor zorgverleners en apotheken bij de implementatie van het digitale receptenverkeer. Deze handleiding helpt bij het opstellen van afspraken, het bepalen van verantwoordelijkheden en het waarborgen van de veiligheid van het proces.
Regionale convenanten
Naast de landelijke handreiking zijn er ook regionale convenanten ontwikkeld. Deze convenanten zijn ontworpen om lokale afspraken vast te leggen tussen ziekenhuizen en apotheken. Deze afspraken zijn belangrijk om ervoor te zorgen dat het digitale receptenverkeer veilig en efficiënt verloopt binnen een bepaalde regio. Regionale convenanten vullen de landelijke handreiking aan en bieden aanvullende richtlijnen die specifiek gericht zijn op lokale omstandigheden.
Echter, regionale convenanten zijn niet voldoende voor universitaire medische centra (umc’s). Aangezien patiënten uit verschillende regio’s bij umc’s in behandeling kunnen zijn, is het onmogelijk om het proces van digitale uitwisseling van recepten volledig te regelen via regionale afspraken. Apotheken die ontvangende partijen zijn, zouden dan lid moeten worden van alle convenanten in de regio’s waar umc’s zich bevinden, wat niet praktisch is.
Daarom is er een landelijke handreiking ontwikkeld die ook van toepassing is op umc’s. Deze handleiding maakt het mogelijk voor universitaire medische centra om recepten te versturen naar apotheken buiten hun eigen regio. Hierdoor kunnen apotheken die in andere regio’s gevestigd zijn, gemakkelijk digitale recepten ontvangen, zonder dat zij lid moeten worden van meerdere regionale convenanten. De landelijke handreiking en regionale convenanten kunnen naast elkaar gebruikt worden, wat ervoor zorgt dat zowel landelijke als lokale omstandigheden in overweging worden genomen.
Juridische aspecten
Het digitaal voorschrijven van recepten heeft ook juridische aspecten die van belang zijn. Eén van de belangrijkste kwesties is het ontbreken van een digitale handtekening op het voorschrift. In het huidige systeem wordt een recept traditioneel ondertekend door de arts of zorgverlener. Deze handtekening is een juridisch bindend element dat aangeeft dat het voorschrift correct is en veilig kan worden uitgevoerd.
Echter, in het geval van digitale voorschriften ontbreekt deze handtekening. Dit heeft geleid tot discussies over de juridische status van de vooraankondiging. In de regio Zuidoost-Brabant is er daarom gekozen voor het uitvoeren van een uitgebreide risicoanalyse. Deze analyse concludeerde dat de nieuwe oplossing veiliger is, minder kans op fouten biedt en dat het voorschrijver beter herleidbaar is dan in geval van een papieren of EDIFACT-recept.
Op basis van deze risicoanalyse is er gekozen voor het beschouwen van de vooraankondiging als een recept. Hierbij zijn duidelijke werkafspraken gemaakt voor de potentiële risico’s die uit de analyse zijn gekomen. Deze afspraken helpen bij het waarborgen van de veiligheid en betrouwbaarheid van het digitale proces.
De juridische discussie leidt tot een zogenaamde kip-ei situatie. Wanneer niet alle apotheken digitale recepten kunnen ontvangen, is het voor de medisch specialist lastig om per patiënt te bepalen of het recept digitaal of gedrukt moet worden. Daarom is het belangrijk dat alle openbare en poliklinische apotheken deelname aan het digitale proces. Ook moeten alle medisch specialisten digitaal voorschrijven, om ervoor te zorgen dat het proces werkt zonder problemen.
Een extra complicatie is het feit dat apothekers in randgebieden van de regio soms met meerdere ziekenhuizen uit verschillende regio’s werken. Dit betekent dat zij in eerste instantie minder digitale recepten ontvangen dan apotheken die zich midden in de regio bevinden. Pas wanneer alle ziekenhuizen in Nederland digitaal gaan voorschrijven, wordt dit probleem doorbroken. Tot die tijd is het belangrijk om goede samenwerkingsafspraken te maken.
Technische implementatie
Een belangrijk aspect van het digitale receptenverkeer is de technische implementatie. Het gebruik van het LSP-netwerk is essentieel voor het veilig verzenden van digitale recepten. Dit netwerk is ontworpen om informatie uit te wisselen tussen zorginstellingen en apotheken, en biedt een betrouwbare en beveiligde manier voor het versturen van digitale recepten.
Een voorbeeld van de technische implementatie is de overgang van Isala naar het digitale versturen van poliklinische medicatierecepten aan de voorkeursapotheek van de patiënt. Dit proces is mogelijk door de komst van het nieuwe EPD (HiX). Een digitaal recept, ook wel bekend als een ‘vooraankondiging’, wordt via het LSP-netwerk verstuurd vanuit het ziekenhuis naar het Apotheek Informatie Systeem (AIS) van de ontvangende apotheek. Dit maakt het mogelijk voor de apotheker om het recept direct te ontvangen en de medicatie te verstrekken aan de patiënt.
De patiënt ontvangt geen papieren recept meer mee, maar kan direct naar de apotheek gaan om de medicijnen op te halen. Daarnaast is het voor de patiënt mogelijk om via het patiëntenportaal MijnIsala te zien welke medicijnen door Isala zijn voorgeschreven. Dit helpt bij het bijhouden van het medicatieoverzicht en maakt het voor de patiënt duidelijk wat er voorgeschreven is.
De technische implementatie van het digitale receptenverkeer voldoet aan de landelijke VIPP-doelstellingen. VIPP staat voor Versnellingsprogramma informatie-uitwisseling patiënt en professional, waar Isala aan deelneemt. In dit programma is vastgesteld dat iedere zorginstelling medicatievoorschriften digitaal moet aanbieden als vooraankondiging en/of recept (module B2). Deze doelstellingen helpen bij de standaardisering van het proces en het verhogen van de efficiëntie.
Verlies van informatie
Een van de uitdagingen bij de overgang naar digitale recepten is het verlies van informatie. In het verleden was het mogelijk om het oude papieren recept op verschillende manieren samen te stellen, afhankelijk van de behoeften van het ziekenhuis. Het digitale recept heeft echter slechts één standaardformat en moet aan strikte voorwaarden voldoen. Hierdoor kan informatie die eerder op het papieren recept werd afgedrukt, zoals labwaarden, lengte, gewicht en naam van de huisarts, niet meer meegestuurd worden.
Dit kan in sommige gevallen lastig zijn. Zo wordt in sommige gevallen de AGB-code van de supervisor meegestuurd in plaats van die van de daadwerkelijke voorschrijver. Daarnaast wordt er momenteel ook geen instelling vermeld op het recept. Hierdoor is het niet mogelijk om vast te stellen of het recept van een huisarts of een specialist is, of uit welke instelling het komt. Dit maakt het voor de apotheker lastig om contact op te nemen met de voorschrijver voor overleg.
Het verlies van informatie is een belangrijk punt dat moet worden afgewogen bij de implementatie van het digitale proces. Hoewel digitale recepten efficiënter en veiliger zijn, is het belangrijk om te zorgen dat cruciale informatie niet verloren gaat. Dit vraagt om extra afspraken en eventueel aanpassingen aan het digitale proces.
Samenwerking en afspraken
De implementatie van het digitale receptenverkeer vraagt om samenwerking tussen zorgverleners, apotheken en patiënten. Het belang van afspraken en samenwerking is duidelijk zichtbaar in de discussies en uitdagingen die zijn opgenomen in de bronnen. De kip-ei discussie laat zien dat het belangrijk is dat alle partijen betrokken zijn bij het proces en dat afspraken worden gemaakt die het proces draagbaar maken.
Een belangrijk aspect van samenwerking is het feit dat het niet alleen om technische implementatie gaat, maar ook om organisatorische en juridische afwegingen. Het is belangrijk dat zorgverleners en apotheken duidelijke afspraken maken over het proces, de verantwoordelijkheden en de handhaving van de afspraken. Deze afspraken helpen bij het waarborgen van de veiligheid en betrouwbaarheid van het proces.
Daarnaast is het belangrijk dat alle openbare en poliklinische apotheken deelname aan het digitale proces. Hierdoor wordt ervoor gezorgd dat het proces werkt zonder problemen en dat zorgverleners en apotheken niet per patiënt moeten bepalen of het recept digitaal of gedrukt moet worden. Dit helpt bij het verhogen van de efficiëntie en het verlagen van de belasting op zorgverleners en apotheken.
Conclusie
Het digitaal voorschrijven van recepten is een logische ontwikkeling in de gezondheidszorg, aangezien digitale communicatie tal van voordelen biedt. Echter, de implementatie van dit proces vraagt om zorgvuldige afweging, duidelijke afspraken en een robuust juridisch kader. De handreikingen en regionale convenanten die zijn ontwikkeld, bieden richtlijnen en afspraken die het proces veilig en efficiënt maken. Juridische kwesties zoals het ontbreken van een digitale handtekening en de juridische status van de vooraankondiging zijn belangrijk om te overwegen. De technische implementatie van het proces via het LSP-netwerk is essentieel voor het veilig verzenden van digitale recepten. Echter, het verlies van informatie is een uitdaging die moet worden afgewogen. De samenwerking tussen zorgverleners, apotheken en patiënten is essentieel voor het succes van het proces. Door afspraken te maken en samen te werken, kan het digitale receptenverkeer worden geïmplementeerd op een manier die veilig, efficiënt en draagbaar is.