Inleiding

Bakkeljauw is een van de meest karakteristieke ingrediënten in de Surinaamse keuken. Het is een vis die eerst gezouten en gedroogd is, waardoor het lang houdbaar wordt en een krachtige smaak verkrijgt. In verschillende Surinaamse gerechten speelt bakkeljauw een centrale rol, zoals in heri heri, telo met bakkeljauw, en broodje bakkeljauw. Deze gerechten zijn geïnspireerd op het culturele en historische verleden van Suriname, een land met een rijke mengeling van invloeden van Aziatische, Afro-Caraïbische, Hindoestaanse en Europese oorsprong.

In dit artikel worden verschillende Surinaamse recepten met bakkeljauw beschreven, inclusief de bereidingswijzen en de bijbehorende ingrediënten. Daarnaast wordt ingegaan op de historische context van deze gerechten en de toegankelijkheid van de benodigde producten. De nadruk ligt op duidelijke instructies, zodat zowel beginnende als ervaren koks deze gerechten met succes thuis kunnen bereiden.

Heri heri: Een gerecht uit het slavernijverleden

Historische achtergronden

Heri heri is een gerecht dat teruggaat op de tijd van de slavernij in Suriname. Het bestond uit aardvruchten zoals cassave, zoete aardappel en bakbanaan, die samen in één pan gekookt werden. Deze eenvoudige maaltijd was toegankelijk en houdbaar, wat essentieel was in de omstandigheden van die tijd. Het gerecht werd vaak gecombineerd met een gekookt ei en bakkeljauw, die samen een rijkere smaak gaven. De naam "heri heri" is een verwijzing naar de herhaling van het gerecht en de beperkte keuze in voedsel tijdens de slavernij.

Recept voor heri heri met bakkeljauw

Hieronder volgt een recept voor heri heri, zoals beschreven in de bronmateriaal. Het gerecht is bedoeld voor 4 personen.

Ingrediënten

Voor de bakkeljauw: - 450 gram bakkeljauwfilet - 2 eetlepels zonnebloemolie - 1 flinke ui - 2 tomaten - 1/2 blik tomatenpuree (ca. 70 gram) - 1 eetlepel citroensap (vers) - Versgemalen zwarte peper - Bladselderij of maggie bouillon (optioneel)

Voor de heri heri: - 3 liter water - Spoelwater voor de vis - Eieren (4 stuks, gekookt)

Bereiding

1. Voorbereiding van de bakkeljauw:

   • Spoel de bakkeljauwfilet onder koud water.
   • In een pan of koekenpan, voeg zonnebloemolie toe en voeg de gesnipperde ui toe.
   • Roerbak de ui tot deze glazig wordt.
   • Voeg de gesneden tomaten toe en roerbak tot de saus zich begint te vormen.
   • Voeg de tomatenpuree toe en meng grondig.
   • Voeg citroensap toe en meng. Blijf het geheel regelmatig omscheppen.
   • Voeg eventueel bladselderij of maggie bouillon toe voor extra smaak.

2. Bereiding van de heri heri:

   • Vul een grote pan met 3 liter water en breng dit aan de kook.
   • Spoel de aardvruchten onder koud water.
   • Voeg de aardvruchten toe aan het kokende water en kook tot deze zacht zijn.
   • Serveer de heri heri samen met gekookte eieren en bakkeljauw.

3. Serveerwijze:

   • Het gerecht wordt meestal op een bord geserveerd, met de heri heri als basis, een gekookt ei en de bakkeljauw als bijgerecht.

Tips voor het gebruik van bakkeljauw

Bakkeljauw moet eerst ontzouten worden voor gebruik in gerechten. Dit gebeurt door het te koken in meerdere waterwisselingen, tot het zoutgehalte laag genoeg is. Dit proces kan een paar uur duren, afhankelijk van de hoeveelheid zout in de vis.

Het is ook mogelijk om gesneden en bevroren kousenband of cassave te gebruiken om het gerecht wat makkelijker te maken. Deze producten zijn te vinden in Surinaamse, Chinese of Turkse toko’s of soms ook in supermarkten.

Telo met bakkeljauw: Een klassieke combinatie

Wat is telo?

Telo is een Surinaamse aardachtige maaltijd die gemaakt wordt van cassave (tapioca), die eerst gekookt of gekweekt wordt en daarna krokant gebakken. Het gerecht is vergelijkbaar met friet of aardappelpuree, maar heeft een unieke textuur en smaak die afkomstig is van de gebruikte ingrediënten en bereidingswijze.

Recept voor telo met bakkeljauw

Het gerecht telo met bakkeljauw is een klassieker in de Surinaamse keuken. Het bestaat uit gebakken cassave en bakkeljauw, waarbij sambal of selderij als smaakversterker gebruikt kan worden. Het gerecht is vaak eenvoudig bereid, maar smaakt krachtig en authentiek.

Ingrediënten

• 1 kg cassave
• 500 gram bakkeljauw (filet)
• 2 eetlepels zonnebloemolie
• 1 ui, gesnipperd
• 2 teentjes knoflook, geperst
• 2 tomaten, in blokjes
• 1 blik tomatenpuree (70 gram)
• Fijngesneden bladselderij
• 1/2 limoen, sap
• Optioneel: 1/2 fijngesneden Madame Jeanette peper
• Frituurolie

Bereiding

1. Voorbereiding van de cassave:

   • Spoel de cassave onder koud water en snijd deze in stukken.
   • Kook de cassave in een pan met water tot deze zacht is.
   • Laat uitlekken en koel af tot ze lauw is.
   • Verwarm daarna frituurolie in een pan tot ca. 180°C.
   • Frituur de cassave tot deze krokant en goudgeel is.

2. Bereiding van de bakkeljauw:

   • Ontzout de bakkeljauw zoals beschreven in de vorige sectie.
   • Spoel de vis onder koud water en snijd deze in stukken.
   • In een koekenpan, voeg zonnebloemolie toe en bak de gesnipperde ui en geperste knoflook tot glazig.
   • Voeg de blokjes tomaat en tomatenpuree toe en meng goed.
   • Voeg de bakkeljauw toe en bak tot het geheel droog is.
   • Voeg bladselderij en citroensap toe voor extra smaak.

3. Serveerwijze:

   • Serveer de gebakken cassave met de bakkeljauw.
   • Optioneel, serveer het gerecht met een Surinaamse sambal, zoals die van Madame Jeanette, of een verse groentesalade.

Broodje bakkeljauw: Eenvoud met smaak

Wat is een broodje bakkeljauw?

Een broodje bakkeljauw is een Surinaamse broodvariatie waarin gebakken of gekookte bakkeljauw wordt geplaatst. Het brood is vaak een Surinaams puntje of een roti, een plat brood dat als vulling gebruikt wordt. Het broodje wordt vaak opgevrooid met sambal, zuur (zoals citroensap of rijstazijn) en soms ook met groenten.

Recept voor broodje bakkeljauw

De bereiding van een broodje bakkeljauw is eenvoudig, maar smaakt krachtig. Hieronder volgt een basisrecept.

Ingrediënten

• 4 Surinaams puntjes of roti’s
• 500 gram bakkeljauw (filet)
• 2 eetlepels zonnebloemolie
• 1 ui, gesnipperd
• 2 teentjes knoflook, geperst
• 2 tomaten, in blokjes
• 1 blik tomatenpuree
• Bladselderij
• Citroensap of rijstazijn
• Surinaamse sambal (optioneel)

Bereiding

1. Bereiding van de bakkeljauw:

   • Ontzout de bakkeljauw zoals beschreven in eerdere secties.
   • Spoel en snijd in stukken.
   • Bak de vis in zonnebloemolie in een koekenpan tot het goudbruin is.
   • Voeg eventueel gesnipperde ui, geperste knoflook en tomaten toe voor extra smaak.

2. Serveerwijze:

   • Verwarm het Surinaams puntje of roti.
   • Smeer een laagje sambal op het brood.
   • Leg een laagje bakkeljauw op het brood.
   • Voeg wat zuur toe (citroensap of rijstazijn).
   • Serveer het broodje warm.

Madame Jeanette: De hete sambal

Wat is Madame Jeanette?

Madame Jeanette is een Surinaamse chilipeper die bekend staat om haar intense smaak en het hoge pepergehalte. Het is een gele chilipeper, die vaak gebruikt wordt in Surinaamse gerechten zoals heri heri, broodje bakkeljauw, of in de vorm van sambal. De peper heeft een fruitige smaak, die samen met de hete smaak een krachtige en unieke indruk maakt.

Tips voor het gebruik van Madame Jeanette

• Terughoudendheid is het devies: Madame Jeanette is erg heet, dus het is verstandig om met een kleine hoeveelheid te beginnen en de smaak te testen.
• Combineer met zuur: Citroensap of rijstazijn helpt om de hete smaak te balanceren.
• Gebruik in sambal of salsas: Madame Jeanette is een populaire ingrediënt in Surinaamse sambal en salsas.

Surinaamse producten: Waar en hoe kopen

Waar vind je Surinaamse producten?

Surinaamse producten zoals bakkeljauw, cassave, kousenband, madame Jeanette, en roti zijn meestal verkrijgbaar in:

• Aziatische toko’s: In grote steden zijn er meerdere toko’s die Aziatische, Surinaamse en Turkse producten verkopen.
• Surinaamse toko’s: In sommige steden zijn er specifieke Surinaamse toko’s.
• Supermarkten: In grotere steden kunnen Surinaamse producten ook soms in supermarkten worden gevonden, bijvoorbeeld in de vriezer.
• Online winkels: Sommige toko’s bieden ook online bestellingen.

Tips bij het winkelen

• Kijk naar de verkoopdata: Zorg dat je producten koopt die nog vers zijn en niet te lang op het rek staan.
• Vraag naar de bereiding: In sommige toko’s kun je ook gerechten of broodjes als broodje pom, bakkeljauw, of kousenband met garnalen proeven.
• Vraag naar het gebruik: Als je niet weet hoe je een product moet bereiden, vraag dan aan de verkoper of ze een tip of recept hebben.

De culturele betekenis van Surinaamse gerechten

Historisch en cultureel verweven

Surinaamse gerechten zoals heri heri, telo met bakkeljauw, en broodje bakkeljauw zijn geïnspireerd op het slavernijverleden van Suriname. De ingrediënten en bereidingswijzen reflecteren de toegang tot voedsel die beschikbaar was op de plantages. De invloeden van Hindoestaanse, Chinees-Indische, Afro-Caraïbische en Europees culturen zijn duidelijk terug te vinden in de smaken en bereidingsmethoden.

Keti koti: Een feest van vrijheid

Op 1 juli wordt in Suriname Keti koti (verbroken ketenen) gevierd. Dit is een herdenking van de vrijlating van slaven in 1863. In 2020 werd deze herdenking online georganiseerd, met het uitdelen van 4000 gratis maaltijden, waaronder heri heri. Het gerecht is daarmee ook een symbool van herinnering en solidariteit.

Nutriënten en voedingswaarde

Voedingswaarde van de ingrediënten

Hoewel geen expliciete voedingswaardetabellen beschikbaar zijn in de bronmateriaal, zijn de voornaamste ingrediënten in Surinaamse gerechten als heri heri en telo met bakkeljauw als volgt:

Bakkeljauw

• Eiwitten: Bakkeljauw is een rijke bron van eiwit.
• Zout: Het is een zoutvis, dus het zoutgehalte is hoog. Het is belangrijk om het goed te ontzouten.
• Energie: Het is calorieënrijk vanwege het hoge eiwitgehalte.

Cassave

• Koolhydraten: Cassave bevat veel koolhydraten en is een belangrijk energiebron.
• Lactose: Cassave bevat geen melk, dus het is geschikt voor melkallergieën.
• Fiber: Het bevat weinig vezel vergeleken met aardappelen.

Eieren

• Eiwitten: Eieren zijn een rijke bron van eiwit.
• Eenamen zuren: Eieren bevatten gezonde vetzuren.

Tomaten

• Vitamine C: Tomaten zijn rijk aan vitamine C.
• Lycopine: Tomaten bevatten lycopine, een antioxidant.

Samenvatting

Surinaamse gerechten met bakkeljauw zoals heri heri, telo met bakkeljauw, en broodje bakkeljauw zijn een prachtige weerspiegeling van het culturele en historische verleden van Suriname. Ze zijn niet alleen smaakvol, maar ook rijk aan betekenis en geschiedenis. De bereidingswijzen zijn relatief eenvoudig, maar vereisen wel aandacht voor detail, zoals het ontzouten van de vis en het kiezen van de juiste smaakversterkers.

Zowel beginnende koks als ervaren culinisten kunnen deze gerechten thuis bereiden met het juiste materiaal en aanpassing aan de smaken. De toegankelijkheid van de ingrediënten maakt het mogelijk om deze gerechten regelmatig te bereiden en te delen met familie of vrienden.

Door het gebruik van Surinaamse producten en gerechten, wordt ook de cultuur en geschiedenis van Suriname levend gehouden. Het is een manier om niet alleen te genieten van smaak, maar ook om te leren en te ervaren.

Bronnen

1. Echte Gerechten - Heri heri met bakkeljauw, ei
2. Delicious Magazine - Surinaamse recepten
3. Soul Food - Surinaamse telo met bakkeljauw
4. Lufo - Fransesca kookt heri heri
5. Reutel - Broodje bakkeljauw