Ontbijtkoek, ook wel bekend als peperkoek, honingkoek of snijkoek, is een traditioneel Nederlands baksel dat in de loop van de eeuwen een vaste plek heeft gekregen in de Nederlandse keuken. Het is een zachte, smeuïge koek die meestal met boter of pindakaas wordt geserveerd en die niet alleen in het ontbijt wordt genoten, maar ook tijdens feestdagen zoals Koningsdag. In dit artikel worden verschillende recepten voor het zelfmaken van ontbijtkoek besproken, inclusief variaties met natuurlijke ingrediënten en gezondere opties. Daarnaast wordt ingegaan op de geschiedenis van de koek, eventuele variaties in de receptuur en opslagadviezen.

Geschiedenis en oorsprong van ontbijtkoek

De oorsprong van ontbijtkoek ligt ver in de tijd. Er wordt verondersteld dat het al in de Romeinse tijd bestond, waarbij het vooral in kloosters werd bereid. In de 19e eeuw werd de koek in toenemende mate massaal geproduceerd, waardoor het ook beschikbaar werd voor het brede publiek. In Nederland is het sinds 1500 een bekende en geliefde lekkernij, terwijl het in België ook onder andere namen als peperkoek of honingkoek bekend is.

Er zijn verschillende namen voor deze koek, die vermoedelijk zijn ontstaan vanwege de veranderingen in receptuur of de toepassing. De meest traditionele naam is ‘honingkoek’, omdat het oorspronkelijk met honing werd gemaakt. Later werd suiker daarvoor gebruikt, wat leidde tot namen zoals ‘suikerkoek’ of ‘snoekkoek’. Andere namen zijn ‘kruidkoek’, ‘snijkoek’, ‘lekkerkoek’, ‘zoete koek’, ‘hapkoek’ en ‘pondkoek’.

Ingredienten en basisrecepten

De basis voor een goede ontbijtkoek bestaat uit een mengsel van meel, zoetstof, boter, eieren, melk en specerijen. In de meeste traditionele recepten wordt zelfrijzend bakmeel of roggemeel gebruikt, afhankelijk van de gewenste structuur en smaak. De zoetstof kan variëren van suiker tot keukenstroop of honing, afhankelijk van het gewenste smaakprofiel. Boter zorgt voor de smeuïge textuur, terwijl eieren en melk de koek luchtiger maken.

In sommige moderne varianten wordt er gebruikgemaakt van alternatieven zoals yakonsiroop en stevia voor een gezondere of vegan variant. Ook is het mogelijk om havermoutmeel of hazelnootmeel toe te voegen voor extra smaak en texture.

Recept 1: Traditioneel ontbijtkoekrecept

Ingrediënten:

• 200 gram zelfrijzend bakmeel
• 100 gram roggemeel
• 100 gram bruine basterdsuiker
• 1 eetlepel kruidnagel
• 1 eetlepel nootmuskaat
• 1 eetlepel kaneel
• 1 snufje zout
• 100 gram roomboter
• 100 gram keukenstroop
• 2 eieren
• 100 ml melk

Bereidingswijze:

1. Verwarm de oven voor op 160 °C boven- en onderwarmte. Vet een cakeblik van 25 cm in en bekleed met bakpapier.
2. Zeef het zelfrijzend bakmeel en het roggemeel in een grote kom. Voeg de bruine basterdsuiker, kruidnagel, nootmuskaat, kaneel en zout toe. Meng alles goed.
3. Verwarm de keukenstroop en de roomboter in een pannetje tot het vloeibaar is. Voeg dit toe aan het droge mengsel en meng tot een homogene massa.
4. Klop de eieren los en voeg de melk toe. Meng dit geleidelijk aan in het droge mengsel met een handmixer of keukenmachine. Mix tot er een gladde beslag ontstaat (ongeveer 3 minuten).
5. Giet de beslag in het voorbereide cakeblik en bak ongeveer 60 minuten of tot een satéprikker schoon uitkomt.
6. Laat de ontbijtkoek afkoelen in het blik voordat je hem uit de vorm haalt. Snij in plakjes en serveer met boter, pindakaas of hagelslag.

Recept 2: Gezondere variant met havermout en stevia

Ingrediënten:

• 325 gram havermoutmeel (havermout tot meel vermalen in de blender)
• 175 gram hazelnootmeel (hazelnoten fijn vermalen)
• 10 gram wijnsteen bakpoeder
• 2 flinke eetlepels speculaas of koekkruiden
• 125 ml warm water
• 75 ml yakonsiroop
• 2 flinke eetlepels stevia sweet Xtra

Voor de korst:

• 1 gepureerde banaan
• 1 eetlepel yakonsiroop

Bereidingswijze:

1. Meng het havermoutmeel, hazelnootmeel en bakpoeder in een kom. Voeg de speculaaskruiden toe.
2. Voeg het warme water en de yakonsiroop toe en meng tot een homogene massa.
3. Voeg de stevia toe en meng tot de beslag goed is verwerkt.
4. Giet de beslag in een cakevorm en bak op 180 °C boven- en onderwarmte gedurende ongeveer 50 minuten.
5. Voor de korst meng je de gepureerde banaan met de yakonsiroop en smer je dit dun over de bovenkant van de koek. Bak nog 10 minuten extra.
6. Laat de koek afkoelen voordat je deze in plakken snijdt en serveert.

Variaties en toepassingen

Ontbijtkoek is een zeer flexibel baksel dat eenvoudig kan worden aangepast aan persoonlijke smaakvoorkeuren of dieetwensen. Het is mogelijk om bijvoorbeeld gember of appelstukjes toe te voegen aan het beslag voor extra smaak. Ook kan men variëren met de soort meel die wordt gebruikt, zoals volkorenmeel in plaats van gewone bloem.

Er zijn ook varianten van ontbijtkoek die specifiek zijn ontworpen voor een gezondere of vegan variant. Deze kunnen gemaakt worden met alternatieve zoetstoffen zoals stevia, of met havermoutmeel in plaats van gewone bloem. Andere varianten kunnen vegan zijn, zonder eieren of melk te gebruiken.

Het is ook mogelijk om kleine varianten van de ontbijtkoek te maken, zoals in muffinvormen of in kleine cakevormen. Deze zijn vooral geschikt als tussendoortje of snack en zijn sneller te bereiden.

Opbergadviezen

Ontbijtkoek kan goed worden bewaard in een verpakte vorm buiten de koelkast. Het is mogelijk om de koek 3 tot 4 dagen op te slaan, waarbij het smeuïge karakter behouden blijft. Voor langdurige opslag kan men de ontbijtkoek ook invriezen. In de vriezer houdt het ongeveer 3 maanden goed.

Er zijn ook speciale ontbijtkoektrommels beschikbaar die precies passen bij de standaardgrootte van de koek. Deze trommels zorgen voor een optimale luchtdichte opslag en helpen de textuur van de koek te behouden.

Traditionele toepassingen en feestdagen

Ontbijtkoek is ook een populaire keuken bij feestdagen zoals Koningsdag. Tijdens deze gelegenheid is het gebruikelijk om koekhappen te doen, waarbij stukken ontbijtkoek aan een lijn worden gehangen en de deelnemers met handen op de rug hun best doen om zo snel mogelijk hun koek te verorberen. De winnaar is degene die als eerste klaar is.

Deze traditie is een leuke manier om de koek te gebruiken buiten het dagelijkse ontbijt en is een gewenste activiteit tijdens feestdagen. Het is ook een populaire keuze bij andere gelegenheden zoals verjaardagen of familiebijeenkomsten.

Gezonde opties en aangepaste recepten

Hoewel ontbijtkoek traditioneel niet wordt beschouwd als een gezonde snack, zijn er variaties beschikbaar die afgestemd zijn op gezondere voeding. Deze varianten gebruiken bijvoorbeeld volkorenmeel, natuurlijke zoetstoffen zoals appelstroop of honing, en kunnen zelfs vegan zijn.

Een voorbeeld van zo’n variant is de volkoren ontbijtkoek, waarbij het meel wordt vervangen door volkorenmeel en er alleen natuurlijke suikers worden toegevoegd. Deze variant is niet alleen gezonder, maar ook smeuïger en heeft een aantrekkelijkere textuur.

Andere opties zijn het gebruik van alternatieve zoetstoffen zoals stevia of yakonsiroop in plaats van suiker of stroop. Deze opties zorgen voor een lichtere smaak en minder calorieën, waardoor ze geschikt zijn voor mensen die op hun voeding letten.

Conclusie

Ontbijtkoek is een klassieke Nederlands baksel dat eenvoudig en plezierig is om zelf te maken. De basisrecepten zijn duidelijk en eenvoudig te volgen, waarbij er veel ruimte is voor variaties. Of men nu de traditionele variant met suiker en boter kiest, of liever een gezondere optie met havermoutmeel en stevia, het is mogelijk om een lekkere en smeuïge koek te bereiden die geschikt is voor ontbijt, tussendoortje of feestdagen.

De geschiedenis van ontbijtkoek toont aan dat het een diepgewortelde plek heeft in de Nederlandse cultuur, terwijl de toepassingen en variaties ervan zorgen dat het nog steeds een populaire keuze is voor zowel traditionele als moderne koks. Of men nu een standaard cakevorm gebruikt of liever kleine varianten maakt in muffinvormen, het is mogelijk om een heerlijke koek te maken die geschikt is voor alle gelegenheden.

Bronnen

1. eefkooktzo.nl
2. moniquevandervloed.nl
3. laurasbakery.nl