Nitrofurantoïne: een antibioticum tegen urineweginfecties en zijn toepassing in de geneeskunde
Het antibioticum nitrofurantoïne is al sinds 1953 in gebruik en wordt vooral toegepast bij het behandelen van ongecompliceerde urineweginfecties (UTI's). In Nederland is het beschikbaar onder verschillende merknamen, waaronder Macrobid, Macrodantin, Furadantin en Furabid. Deze medicijnen worden geproduceerd in verschillende vormen, zoals capsules en orale suspensies, en worden uitsluitend op recept verkrijgbaar. Het is belangrijk om te begrijpen dat dit medicijn niet zonder recept verkrijgbaar is, gezien de medische aandacht die het vereist en het potentieel voor bijwerkingen. In dit artikel wordt ingegaan op de werking van nitrofurantoïne, de indicaties voor gebruik, dosering, bijwerkingen en recente bevindingen uit klinische studies.
Wat is nitrofurantoïne?
Nitrofurantoïne is een antibioticum dat tegen bacteriën werkt, vooral in de urinewegen. Het wordt gebruikt om infecties zoals blaasontstekingen te behandelen. Het werkt door de eiwitsynthese in de bacteriën te verstoren, wat uiteindelijk tot hun dood leidt. Het medicijn is wereldwijd beschikbaar onder verschillende merknamen en wordt meestal gesloten in capsules of orale suspensies. De werking van nitrofurantoïne is gericht op de bacteriën in de urinewegen en is daarom niet geschikt voor systemische infecties.
Klinische toepassingen
Nitrofurantoïne wordt hoofdzakelijk gebruikt bij het behandelen van acute ongecompliceerde urineweginfecties. Deze infecties worden vaak veroorzaakt door bacteriën die gevoelig zijn voor nitrofurantoïne. Het is een eerste-keuzeantibioticum bij deze aandoening, gezien het effectief is bij het verminderen van symptomen en het voorkomen van terugkerende infecties. De dosering van het medicijn is afhankelijk van de leeftijd, de ernst van de infectie en eventuele medische voorwaarden van de patiënt.
Dosering en inname
Voor volwassenen is de standaard dosering bij de behandeling van acute urineweginfecties 50 tot 100 mg, elke 6 uur, gedurende een periode van 7 dagen. Het medicijn kan ook worden gebruikt ter preventie van terugkerende infecties, waarbij meestal één dosis per dag wordt genomen. Het is belangrijk om de capsules of suspensie met wat voedsel, melk of yoghurt in te nemen om de kans op bijwerkingen zoals misselijkheid te verminderen en om een betere opname van het medicijn te waarborgen.
De inname van het medicijn moet worden verdeeld over de dag, zodat een constant effect wordt bereikt. Bij gebruik ter preventie wordt de dosering vaak beperkt tot één keer per dag, meestal vlak voor het slapengaan. In dit geval is het belangrijk om de blaas eerst te leegten voordat het medicijn wordt ingenomen, zodat het effectief in de blaas werkt.
Bijwerkingen en voorzorgsmaatregelen
Net als bij elk medicijn kan nitrofurantoïne ook bijwerkingen veroorzaken. De meest voorkomende bijwerkingen zijn maagklachten zoals misselijkheid en braken. In zeldzame gevallen kan het ook ernstige bijwerkingen veroorzaken, zoals een huidaandoening met blaren, die vooral op de lippen en slijmvliezen van de mond en geslachtsdelen kan voorkomen. In dergelijke gevallen moet direct medische hulp worden ingeroepen.
Een ander belangrijk aandachtspunt is het aangeboren enzymtekort van G6PD (glucose-6-fosfaatdehydrogenase). Bij mensen met dit tekort kan een ernstige bloedafwijking optreden, wat zich laat merken door vermoeidheid, duizeligheid, bleekheid, gele huid, donkere urine en kortademigheid. Het is daarom belangrijk om dit vooraf aan te melden aan de arts of apotheker, zodat het medicijn niet opnieuw wordt voorgeschreven bij toekomstige infecties.
Verder kan het medicijn ook neurologische bijwerkingen veroorzaken, zoals een tintelend of doof gevoel in handen of voeten, pijn in armen of benen. Deze bijwerkingen komen vaker voor bij mensen met nierproblemen, diabetes of een tekort aan vitamine B. Vrouwen hebben een grotere kans dan mannen om deze bijwerkingen te ervaren. Als deze symptomen zich voordoen, is het mogelijk nodig om het medicijn te stoppen en medische begeleiding in te schakelen.
Er zijn ook meldingen van lever- of alvleesklieraandoeningen, wat zich laat merken door buikpijn, opgezwelling of een gele verkleuring van de huid of het oogwit. In dergelijke gevallen dient medische aandacht onmiddellijk te worden ingeroepen.
Recent onderzoek en effectiviteit
Recente studies, uitgevoerd tussen 2022 en 2025 in Europa en Nederland, hebben ingepeinsd over de effectiviteit van nitrofurantoïne bij het behandelen van urineweginfecties. Deze studies tonen aan dat Macrobid, een veelgebruikte merknaam voor het medicijn, effectief is in het verminderen van de frequentie van terugkerende infecties. In vergelijking met andere antibiotica zoals trimethoprim-sulfamethoxazol, toont Macrobid een betere effectiviteit bij het voorkomen van herhalingen van UTI's.
De Nederlandse Vereniging voor Urologie heeft studies gepresenteerd waaruit blijkt dat Macrobid significant bijdraagt aan het verminderen van symptomen en infecties. De resultaten van deze onderzoeken benadrukken de waarde van Macrobid als een betrouwbare optie in de behandeling van ongecompliceerde urineweginfecties.
Een ander belangrijk aspect dat uit de studies naar voren komt, is de bestrijding van bacteriële resistentie. Ondanks de opkomst van resistentiepatronen in de Nederlandse bevolking blijft nitrofurantoïne een sleutelspeler in het bestrijden van urineweginfecties. Het medicijn is effectief tegen een aantal bacteriën die verantwoordelijk zijn voor deze infecties, waardoor het een waardevolle optie is in de geneeskunde.
Beschikbaarheid en merken
In Nederland is nitrofurantoïne beschikbaar onder verschillende merknamen, waaronder Macrobid, Macrodantin, Furadantin en Furabid. De meest voorkomende vorm is de capsule, beschikbaar in sterktes van 50 mg en 100 mg. Macrobid is een veelgebruikte merknaam, die beschikbaar is in capsulevorm van 100 mg. Het is geproduceerd door fabrikanten zoals Alvogen en Teva, en is beschikbaar in verpakkingen van 30, 50 of 100 capsules. Furabid is een alternatieve merknaam die verkrijgbaar is in Europa en Brazilië.
Het medicijn is uitsluitend op recept verkrijgbaar, wat betekent dat het niet zonder medische toezicht kan worden ingeschakeld. Het is belangrijk om te weten dat het medicijn niet geschikt is voor iedereen. Bijvoorbeeld, mensen met een G6PD-tekort of bepaalde nierproblemen moeten extra voorzichtig zijn bij het gebruik van het medicijn.
Samenvatting
Nitrofurantoïne is een antibioticum dat sinds 1953 wordt gebruikt bij het behandelen van urineweginfecties. Het is effectief tegen een aantal bacteriën die verantwoordelijk zijn voor deze infecties en wordt beschikbaar onder verschillende merknamen in Nederland, waaronder Macrobid, Macrodantin, Furadantin en Furabid. Het medicijn is uitsluitend op recept verkrijgbaar, wat betekent dat het niet zonder medische toezicht kan worden gebruikt.
De dosering van het medicijn is afhankelijk van de leeftijd en de ernst van de infectie. Het is belangrijk om de capsules of suspensie met wat voedsel in te nemen om bijwerkingen te verminderen en de opname te optimaliseren. Het medicijn kan ook worden gebruikt ter preventie van terugkerende infecties, waarbij meestal één dosis per dag wordt genomen.
Hoewel het medicijn effectief is bij het behandelen van UTI's, zijn er ook mogelijke bijwerkingen die zich kunnen voordoen. Deze variëren van lichte maagklachten tot ernstige huidaandoeningen of neurologische problemen. Het is daarom belangrijk om het medicijn onder medische toezicht te gebruiken en eventuele bijwerkingen snel te melden.
Recent onderzoek heeft aangevuld over de effectiviteit van Macrobid in de Nederlandse context. Het is een waardevolle optie bij het verminderen van terugkerende infecties en blijft relevant in de bestrijding van bacteriële resistentie. Samen met de juiste dosering en voorzichtig gebruik blijft nitrofurantoïne een betrouwbare keuze in de behandeling van ongecompliceerde urineweginfecties.