Javaanse kip is een gerecht dat wortel haalt in de Surinaamse keuken en een rijk palet aan smaken, bereidingsmethoden en ingrediënten ten toon biedt. Het gerecht verkrijgt zijn typische smaak door de combinatie van kruiden, specerijen en Aziatische sausjes zoals ketjap, sojasaus en sambal. In de bronnen zijn meerdere varianten van Javaanse kip beschreven, inclusief stoofpot, gebakken en rijstversies, elke met zijn eigen smakenontwikkeling en bereidingswijze. Hieronder worden deze varianten gedetailleerd uitgelegd, inclusief een keuze van recepten en relevante technieken.
Algemene Informatie over Javaanse Kip
Javaanse kip is bekend om zijn krachtige smaken en meestal in samenspel met rijst of kerriegrond nodig. Ondanks het gedetailleerd gebruik van kruiden en smakenmakers is het gerecht toeganklijk voor zowel amateurs als gecalcificeerde koks. De gebruikte ingrediënten zijn meestal te verkrijgen in een reguliere supermarkt of een Aziatische toko.
De basisversie van dit gerecht bevat kip, ketjap (zowel manis als asin), knoflook, ui, laos, gember en specerijen zoals koriander, piment, laurierblaadjes en tomaatpuree. Sommige versies bevatten ook sambal of ketchup voor extra zoetheid en een pit. Variaties in smaak kunnen worden gemaakt door in te spelen op het niveau van pit in de peper of de maai van de zoutgehalte.
Javaanse kip is te bereiden als stoofpot, gebakken of gebakken in een pan. Het gerecht kan eveneens deels droog of in saus worden bereid en kan als saté worden gebruikt. Aanvullende gerechten zoals rijst (witte rijst, rijst met groenten), bami, nasi goreng of naanbrood vormen de perfecte bijgang in dit cultureel geïnspireerde maaltijd.
Recept: Javaanse Kip Stoofpot
Deze stoofpot is gebaseerd op bron [1], [5], en [6], en vereist een aantal essentiële ingrediënten en een minimaal marmeringstijd voor optimale smakenontwikkeling.
Ingrediënten voor 4 porties
| Ingredient | Aantal / Grootte |
|---|---|
| Kippendijen | 750 gram |
| Uien | 2 (gesnipperd) |
| Knochakten | 4 teentjes (fijngehakt) |
| Rode peper | 1 (fijngehakt) |
| Trostomaat | 1 (fijngesneden) |
| Trassi (kippenkip) | 1 theelepel |
| Korianderpoeder | 2 theelepels |
| Laospoeder (of 2 cm geraspt laos) | 1 theelepel |
| Verse gember | 3 cm (gresped) |
| Sereh (citroenosierijstijl) | 1 stengel |
| Laurierblaadjes | 3 stuks of salamblaadjes |
| Bruine suiker | 1 eetlepel |
| Five spice | 1/2 theelepel |
| Ketjap manis | 3 eetlepels |
| Ketjap asin | 2 eetlepels |
| Water | 75 ml |
| Zuur (bij voorkeur citroensap) | 1/2 limoen |
Voorbereiding
- Snijd de kippendijen in hapgrote stukken.
- Voor de marinade meng de ketjap asin, ketjap manis, bruine suiker, five spice poeder, zout (naar smaak), peper (naar smaak) en korianderpoeder met de kipdelen. Laat de kip minimaal 2 uur marineren; beter nog 1 nacht in de koelkast zetten.
Bereidingsstappen
- Verwarm een pan op middelhoog vuur en voeg een scheut zonnebloemolie toe.
- Bak de gesneden uien zo langzaam dat ze goudbruin worden.
- Voeg de knoflook, rode peper en gember toe en bak 2-3 minuten tot de geur vrijkomt.
- Voeg het trassi, korianderpoeder en geraspte of gepoederde laos toe en bak nog een minuut.
- Voeg daarna de trostomaat, trassi en gezouten water toe.
- Voeg de gekochte kipdelen toe aan de pan, en voeg laurierblaadjes of salamblaadjes toe.
- Meng alles goed en zet de deksel op de pan.
- Laat sudderen over laag vuur gedurende 15-20 minuten, of tot de kip zacht is.
- Voeg tenslotte de rest van de ketjap manis toe, roer door en zet af.
- Serveer naast witte rijst of rijst met groenten.
Let op: Als de saus te vochtig is, kunt u een papje maken van 1 eetlepel maïzena gemengd met 2 eetlepels warm water om de saus in te dikken, vlak voor het serveren toe te voegen en goed op te koken.
Alternatieve Uitvoering: Javaanse Kip Saté
Door de marinerende kip aan stokjes te rijgen en op een grill of pan te bakken kunnen de smaken nog intenser worden. U kunt eventueel de saus inkoken terwijl de kip wordt gebakken. Dit is een veel gebruikte variant bij buffetmaaltijden of feestdagen.
Recept: Javaanse Gebakken Kip
Dit bereidingswijze is voornamelijk omschreven in bronnen [2] en [6], en is een versie waarin de kip sneller bereid wordt, hoewel het vooraf nog steeds een marmeringstap vereist.
Ingrediënten voor 2-3 personen
| Ingredient | Aantal / Grootte |
|---|---|
| Kippenvleugeltjes | 750 gram |
| Grote ui | 1 stuk (gesnipperd) |
| Knochakten | 4 (gesnipperd) |
| Pimentpoeder | 1 theelepel |
| Verse laos | 1 cm (geschild en geraspt) |
| Kippenbouillonblokje | 1 stuk |
| Sojasaus | 2 eetlepels |
| Ketjap manis | 2 eetlepels |
| Zonnebloemolie | 1 eetlepel |
| Salamblad (laurenbloem) | 1 stuk |
| Zout, peper | naar smaak |
| Water | 1 kopje |
| Azijn | 1 eetlepel |
Instructies
- Verhit een braadpan op middelhoog vuur met een scheut zonnebloemolie.
- Snijd de ui en knoflook fijn en bak deze 2-3 minuten tot ze zachter worden.
- Voeg de geraspte laos, salamblad en pimentpoeder toe en bak nog 1 minuut.
- Voeg de kipvleugeltjes toe en bak aan beide zijden licht bruin.
- Roer nu de bouillonblokje, sojasaus, ketjap manis, azijn en water erdoor. Meng goed.
- Doe een deksel op de pan en laat op laag vuur 60-90 minuten sudderen. Roer af en toe.
- Serveer met witte rijst of Javaanse bami.
Tip: De marmeringstijd kan alvast 30 minuten in de koelkast zijn, zodat het vlees tijd genoeg heeft om geabsorbeerd te worden.
Recept: Javaanse Kip in Sojasaus (Bron [3])
Dit recept is gebaseerd op bron [3], een variant die in sommige varianten droog als bijgerecht kan worden gemaakt.
Ingrediënten voor 4 porties
| Ingredient | Aantal / Grootte |
|---|---|
| Kipdelen met bot | 500-1000 gram (naar hoeveelheid) |
| Ketjap of sojasaus | 4-6 eetlepels |
| Uitjes | 1 (gesneden) |
| Knochakten | 4-5 stukjes (fijngehakt) |
| Geraspte laos | 7-10 cm |
| Gedroogde kentjoer | 7-8 schijfjes |
| Tomatenpuree | 1 theelepel |
| Bruine suiker | 1 theelepel |
| Salamblaadjes | 4 stuks |
| Zwarte peper | 1/2 theelepel |
| Zout | naar smaak |
| Olie | 4-6 eetlepels |
Instructies
- Bereid het vlees in eetgrote stukken.
- Verhit een wok of pan met olie en bak de ui en knoflook halfgaar.
- Voeg de geraspte laos en kentjoer toe en bak nog een minuut.
- Roer de tomatenpuree, suiker, en salamblaadjes door.
- Voeg de ketjap of sojasaus toe en meng goed.
- Voeg nu de gerafelde kipdelen toe en schep alles door de saus.
- Zet de deksel erop en laat 45 minuten sudderen, onder af en toe omscheppen.
- Zout en zwarte peper 5 minuten voor het einde van de bereiding op smaak brengen.
Typische Ingrediënten en Smaakcombinaties
De meeste variaties van Javaanse kip gebruiken de volgende ingrediënten:
- Ketjap manis en ketjap asin (zoet / zout / pittig)
- Sojasaus (soms als ververste of gewone sojasaus)
- Knoflook en ui (basis voor aroma)
- Laos en gember (Aziatische smakelementen)
- Rode peper (pit)
- Trostomaat of tomatenpuree (zuurheid en ronde smaak)
- Sereh (citroenosierijstijl) (frisheid)
- Specerijen zoals koriander, piment, cinco en salamblaadjes
De sauscomponent is essentieel: ketjap en zoetigheden zoals suiker vormen het basisgehalte. Op basis van de versie kan ook ketchup, azijn of chilisaus worden toegevoegd. De toepassing van kentjoer, trassi en geraspte laos brengt vertrouwd in de Surinaamse keuken en versterkt de rauwheid en zotheid.
Variaties en Invloeden op de Smaak
Javaanse kip is in essentie geïnspireerd door Surinaamse en Javaanse keuken. Aanvullende invloeden kunnen van Indiase of Indonesische oorsprong zijn, afhankelijk van de gebruikte specerijkamer (bijvoorbeeld masala of kerriepoeder). De mate van pit kan variëren: traditioneel wordt een rode peper of piment gebruikt, maar deze kan ook volledig worden weggelaten of worden vervangen door een mildere variant of krokante sambal.
Rijstversie tegenover Stoofpot
- Stoofpotversie (zoals beschreven in bron [1] en [5]) is de klassieke versie, waarbij de kip in saus wordt gestoofd met veel kruiwen.
- Javaanse kip in rijst maakt gebruik van rijst als basis, met droog of half droog voorbereide kip, zoals beschreven in bron [4]. Deze versie is typisch voor nasi goreng of rijst met groenten.
Gebruik in Voedselcultuur
Javaanse kip is opgevoed in feestdagen, zomernachten, of als een kerrie of soep aan te raden bij gelegenheden. De gerechten bevatten vaak rijst of bami, en kunnen aanvullend worden geserveerd met groenten, kroontjes of brood.
Gebruikbare Toepassingen en Variaties
Zowel ervaren als nieuwkeukenkoks kunnen Javaanse kip aanpassen aan persoonlijke eetgewoontes of ingrediënten op voorraad. Hier zijn enkele toepassingen:
- Vegaan variant: Door het kipvlees te vervangen met sojabouw, aardappelklokvlees of gewoon aubergine.
- Low suiker variant: Door de ketjap manis en suiker te verminderen en gebruik te maken van ketjap zonder suiker.
- Dietetisch variant: Kipfilet in plaats van vet- of botstukken nemen, en vetvrij bakken.
- Vraatstijl: Javaanse kipsaté of broodje met ketjap saus, zoals omschreven in bron [1]. Ideaal voor een lunch of lichte maaltijd.
Praktische Tips voor Goede Uitvoering
- Lamperen van vlees: Bij gebakken of stoofrecepten is het nuttig om het vlees eerst even aan te bruinen. Dit versterkt de textuur en smaken.
- Smaakpunt controleren: De kip kan worden getest op de laatste minuut om te controleren of het zout en pittigheid zoals gewenst is.
- Ingredienten op voorraad: De meeste basis-ingrediënten kunnen met voorraadopslag worden gemaakt, behalve de eventueel benodigde specereelbalk (bijv. laos, gember).
- Bereidingsduur: Javaanse stoofgerechten vereisen minimaal 45 minuten, maar kunnen beter worden gekookt als ze enkele uren op rust worden gelaten.
- Veiligheid bij pit: Gebruik altijd oogbescherming bij het snijden van rode peper of groenveld, om een iriterende effect te voorzien.
Conclusie
Javaanse kip is een gerecht dat niet alleen rijke smaken biedt, maar ook flexibel is in bereiding en sauscombinaties. Het gerecht kan worden bereid op verschillende manieren: als stoofpot, in saus in rijst of aangepast in een vegetarische variant. De smaken worden gecreëerd via een combinatie van ketjap, sojasaus, knoflook, gember, en sereh, die typisch zijn voor Aziatische en Surinaamse keuken. Door het rechtstreeks op te volgen op basis van de ingrediënten en bereidingswijzen beschreven in deze bronnen, kan elke homekok of amateurkook dit gerecht op een smaakvolle manier realiseren.