Witlof met Ham en Kaas: Klassieke Ovengerechten en Variaties
Witlof met ham en kaas vormt een traditioneel gerecht dat in meerdere bronnen wordt beschreven als een ovengerecht voor twee tot vier personen. Het combineert witlofstronken, die licht bitter van smaak zijn, met ham en geraspte kaas, vaak bereid in de oven voor een totale tijd van 25 tot 60 minuten, inclusief oventijd van 30 tot 50 minuten. In de beschreven recepten wordt witlof voorgegaard door koken, bakken of stoven, vervolgens in ham gerold en afgedekt met kaas of een kaassaus. Aardappelen of knolselderij worden regelmatig toegevoegd als basislaag in de ovenschaal. Het gerecht belichaamt eenvoudige ingrediënten die transformeren tot een gebalanceerde maaltijd met bittere, zoute en romige smaken. Variaties omvatten mosterdsmering, bechamelsaus met nootmuskaat en toevoegingen zoals cayennepeper of broodkruim. Deze bereidingen zijn geschikt voor thuisbereiding en benadrukken aandacht voor balans in zout, bitterheid en textuur.
Basisrecept: Brussels Lof met Aardappelen
Een gedetailleerd basisrecept voor twee personen beschrijft witlof als hoofdingrediënt, gewikkeld in ham en bestrooid met kaas, gecombineerd met aardappelen uit de oven. De voorbereiding vereist een grote kookpan en twee ovenschaaltjes, met een totale bereidingstijd van 25 minuten plus 40 minuten oventijd bij 200 °C.
De ingrediënten zijn als volgt:
| Ingrediënt | Hoeveelheid |
|---|---|
| Witlofstronken | 3 stuks |
| Aardappelen | 350-400 gram |
| Plakken ham | 6 stuks |
| Geraspte kaas | 150-200 gram |
| Pittige mosterd | Naar smaak |
| Olijfolie | 2 eetlepels |
| Paprikapoeder | Naar smaak |
| Cayennepeper | Naar smaak |
| Peper en zout | Naar smaak |
De bereiding begint met het voorverwarmen van de oven op 200 °C. Een laagje water wordt in een grote kookpan gebracht tot kookpunt. De witlofstronken worden voorbereid door buitenste bladeren te verwijderen, een stukje van het uiteinde af te snijden en de stronken in de lengte door te halveren. Een stukje van de harde kern wordt verwijderd of ingesneden, aangezien deze tegenwoordig minder bitter is. De witlofhelften worden met de platte kant in het kokende water gelegd en 5-6 minuten gekookt. Vervolgens worden ze met een schuimspaan uit het water gehaald en op een rooster met een bord eronder geplaatst om uit te lekken.
Tegelijkertijd worden de aardappelen geschild en in partjes gesneden, vergelijkbaar met patatvorm. Deze aardappelstukjes gaan in een ovenschaal, besprenkeld met 2 eetlepels olijfolie. Paprikapoeder, cayennepeper, zout en peper worden naar smaak toegevoegd en alles met de handen goed gemengd. De schaal wordt in de oven geplaatst voor een totale baktijd van 50-60 minuten, waarbij halverwege de aardappelen worden doorgehusseld voor gelijkmatige garing.
Voor de witlofrollen wordt een ovenschaal licht ingevet. Per rol wordt een plak ham op een snijplank of bord gelegd en ingesmeerd met pittige mosterd. Een witlofhelft wordt dwars op het midden van de ham geplaatst met de platte kant naar boven en eveneens ingesmeerd met mosterd. De ham wordt om de witlof gevouwen, resulterend in zes rolletjes die in de ovenschaal worden gelegd. Geraspte kaas wordt erover gestrooid en gelijkmatig verdeeld. De schaal gaat in dezelfde oven voor 30-40 minuten, tot de kaas gesmolten en goudbruin is.
Deze methode zorgt voor witlofrollen met een romige kaaslaag en krokante randen, terwijl de aardappelen een hartige bijlage vormen. De mosterd voegt pittigheid toe, en de specerijen op de aardappelen versterken de smaakbalans.
Variaties op de Klassieker
Meerdere bronnen beschrijven variaties die de basis uitbreiden met sauzen of andere groenten. Een veelvoorkomende aanpassing is het gebruik van een kaassaus in plaats van alleen geraspte kaas. Hierbij wordt witlof eerst voorgegaard en in ham gerold, waarna de rollen worden overgoten met saus en afgegrild.
In een recept voor vier personen bij 180 ºC oventijd van 40 minuten worden aardappelschijfjes over de bodem van de ovenschaal verdeeld. Knolselderij wordt geschild, in parten gesneden en grof geraspt, waarvan de helft over de aardappelen gaat. Witlofstronken worden in de lengte in kwarten gesneden, elk stuk in een plakje ham gewikkeld en strak naast elkaar in de schaal gelegd. De resterende knolselderij wordt erover verdeeld, gevolgd door bechamelsaus en bestrooiing met kaas. De schaal bakt in het midden van de oven tot goudbruin en gaar; aluminiumfolie kan worden gebruikt als de kaas te donker wordt. Dit resulteert in een gelaagde schotel met 545 kcal per portie.
Een andere variant richt zich op kaassaus zonder expliciete bechamelbasis, maar met een roux van boter en bloem. Ingrediënten omvatten acht kleine witlofstronken (of vier grote), acht plakjes schouderham, 50 gram boter, 60 gram bloem, 400 ml melk, 100 gram plus 30 gram belegen kaas, nootmuskaat, peper en zout. De witlof wordt voorbereid door het kontje af te snijden en lelijke bladeren te verwijderen, gevolgd door aanbraden in een koekenpan met olie op middelhoog vuur rondom bruin. Een scheutje water en deksel zorgen voor 10 minuten stoven.
De kaassaus wordt gemaakt door boter te smelten in een steelpannetje, bloem toe te voegen en te roeren tot een deegbal (roux), die 3 tot 5 minuten zachtjes gaart zonder bruin te worden. Melk wordt geleidelijk toegevoegd onder constant roeren. Kaas, nootmuskaat, peper en zout worden gemengd tot een romige saus. De witlofrollen worden overgoten met deze saus en in de oven afgegrild voor een goudkorstje.
Bronnen vermelden ook mosterdsaus tussen witlof en ham, gemaakt van Dijonmosterd, honing en crème fraîche voor pittigheid. Dubbele kaaslagen – één plak onder de witlof en geraspt erbovenop – intensiveren de romigheid. Kaasmixen zoals oude kaas met brie of camembert worden aanbevolen voor complexe smaak en smelttextuur.
Voorbereiding van Witlof en Ham
De voorbereiding van witlof is cruciaal vanwege de natuurlijke bitterheid. Bronnen adviseren het snijden van de onderkant en verwijdering van buitenste bladeren. De harde kern wordt ingesneden of verwijderd om bitterheid te minimaliseren. Vooraf blancheren in kokend water met zout en citroensap verzacht de smaak en zorgt voor zachte textuur na bakken. Alternatieven zijn aanbakken in roomboter of olijfolie in plaats van koken, of stoven met een deksel na aanbraden.
Ham kan worden gemarineerd in olijfolie, knoflook, tijm en rozemarijn voor extra smaakdimensie. Plakjes schouderham worden gebruikt, ingesmeerd met mosterd voor pit. Rollen worden strak gevouwen om de witlof vast te houden.
Kaassaus en Toppings
Kaassaus vormt een centraal element in variaties. De roux-methode – boter smelten, bloem roeren tot deegbal, melk toevoegen – voorkomt klontjes. Nootmuskaat voegt warmte toe, en niet te veel zout behoudt balans. Extra kaas of panko-broodkruim bovenop zorgt voor krokante topping. Een mix van geraspte kaas en room versterkt romigheid.
In eenvoudiger versies volstaat geraspte belegen of oude kaas direct over de rollen, gesmolten in de oven.
Tips voor Optimale Bereiding
Verschillende tips zorgen voor consistent succes. Kies stevige, verse witlofstronken en verwijder de kern voor milde smaak. Laat witlof niet te lang garen om sappigheid te behouden en droogheid te voorkomen. Voor krokante textuur: oven op 180-200 ºC, met foliedekking indien nodig.
Aardappelvariaties omvatten zoete aardappelen met dezelfde bereidingswijze, of puree van aardappel en pastinaak als basislaag onder de rollen voor een witlofschotel. Serveer direct uit de oven met gekookte aardappelen of lichte salade.
Blancheer witlof kort met citroensap tegen bitterheid. Mosterdsaus tussen lagen voegt pittigheid toe. Dubbele kaaslagen of kaasmixen verbeteren textuur.
Serveren en Bijpassende Elementen
Het gerecht wordt direct uit de oven geserveerd voor optimale geur, smaak en textuurcontrast: romig binnenin, krokant buiten. Aardappelen of salade vormen bijlage. Puree-varianten maken het een complete schotel.
Voedingswaarde en Portiegroottes
Een variant voor vier personen levert 545 kcal per portie, met focus op gebalanceerde ingrediënten. Exacte waarden variëren per aanpassing, maar de schotel is voedzaam door groenten, eiwitten uit ham en calcium uit kaas.
Conclusie
Witlof met ham en kaas is een veelzijdig ovengerecht met consistente elementen: voorgegaarde witlof in ham gerold, afgedekt met kaas of saus, gebakken bij 180-200 ºC. Basisrecepten integreren aardappelen, variaties voegen knolselderij, bechamel of mosterd toe. Tips zoals kernverwijdering, blancheren en nootmuskaat zorgen voor balans in bitterheid, zout en romigheid. Deze bereidingen bieden eenvoud en betrouwbare resultaten voor diverse portiegroottes.