Lidocaïne zalf is een lokale anesthesie die vaak wordt gebruikt om pijn en jeuk te verminderen. Het is een veelvoorkomende ingrediënt in verschillende zalfen en crèmes, die soms zonder voorschrift verkrijgbaar zijn. In dit artikel wordt besproken welke lidocaïne-producten zonder recept verkrijgbaar zijn, hoe ze moeten worden gebruikt en welke aandachtspunten daarbij van belang zijn. De informatie is gebaseerd op medische richtlijnen en aanbevelingen van autoriteiten in de farmacologie en dermatologie.

Wat is lidocaïne?

Lidocaïne is een lokale anesthesie die de zenuwen tijdelijk ontstopt, waardoor pijn en jeuk verminderd worden. Het wordt vaak gebruikt in de vorm van zalfen, crèmes of gels. De werking treedt meestal binnen enkele minuten in werking. Lidocaïne zalf is een veelvoorkomend middel bij het behandelen van pijnlijke of jeukende huid.

Indicaties voor gebruik

Lidocaïne zalf wordt gebruikt bij verschillende aandoeningen, zoals:

• Pijn en jeuk veroorzaakt door insectenbeten
• Pijn bij galbulten en waterpokken
• Pijn bij wondjes of kleine letsels
• Aambeien en anusscheurtjes
• Zenuwpijn

Het is belangrijk om te weten dat lidocaïne zalf alleen op intacte huid moet worden aangebracht, niet op open wondjes of letsels. Dit is vanwege het feit dat het de genezing van wondjes kan vertragen.

Dosering en toepassing

De dosering van lidocaïne zalf hangt af van de aandoening en de lichaamsplek waarop het wordt aangebracht. In de meeste gevallen wordt de zalf 2 maal per dag aangebracht, of bij elke ontlasting bij aambeien en anusscheurtjes. Het is belangrijk om de aanbevelingen van de verpakking en eventueel de arts of apotheek te volgen.

Bijwerkingen

Hoewel lidocaïne zalf meestal goed verdragen wordt, zijn er een paar bijwerkingen die voor kunnen komen. Deze omvatten:

• Huidirritatie, zoals roodheid of branderigheid
• Jeuk of een tijdelijke versterking van de oorspronkelijke klachten

Als deze bijwerkingen aanhouden of verergeren, moet de zalf worden afgezet en de arts worden geraadpleegd.

Lidocaïne zalf zonder recept: Verkrijgbaarheid

Lidocaïne zalf is in bepaalde concentraties zonder voorschrift verkrijgbaar. In Nederland is bijvoorbeeld lidocaïne vaselinecrème 3% verkrijgbaar in apotheek. Dit is een veelvoorkomend product dat vaak wordt gebruikt bij aanvullende jeuk- en pijnvermindering. Echter, er zijn ook sterkere producten die alleen op recept verkrijgbaar zijn.

Welke concentraties zijn zonder recept verkrijgbaar?

De meest voorkomende concentratie van lidocaïne zalf die zonder recept verkrijgbaar is, is 3%. Deze concentratie is meestal veilig en geschikt voor algemene gebruik bij pijn en jeuk. Echter, in sommige gevallen kan een hogere concentratie nodig zijn, wat dan alleen op recept verkrijgbaar is.

Aandachtspunten bij gebruik

Bij het gebruik van lidocaïne zalf zijn er een paar belangrijke aandachtspunten:

• Alleen op intacte huid gebruiken: Gebruik de zalf niet op open wondjes of letsels, omdat het de genezing kan vertragen.
• Gebruik op grote oppervlakken vermijden: Bij gelokaliseerde jeuk is het meestal veilig, maar bij grote oppervlakken kan er sprake zijn van systemische opname, wat gevaarlijk kan zijn.
• Niet langer dan nodig gebruiken: Gebruik de zalf niet langer dan nodig is, en volg de aanbevelingen van de verpakking of arts nauwkeurig op.

Alternatieven en aanvullende middelen

Bij gelokaliseerde of chronische jeuk zijn er ook alternatieven beschikbaar. Deze omvatten:

• Levomenthol crème of gel
• Polidocanol 3%/ureum 5% vetcrème
• Pramocaïne/zinkoxide crème

Deze producten zijn ook beschikbaar in apotheek, en kunnen een alternatief of aanvulling vormen op lidocaïne zalf. Het is belangrijk om te weten dat deze middelen geen monotherapie zijn, en meestal worden gebruikt in combinatie met andere behandelmethoden.

Emollientia en indifferente middelen

Naast lidocaïne zalf zijn er ook andere middelen die gebruikt kunnen worden bij jeuk en droge huid. Deze worden vaak ingezet als preventie en behandeling van xerosis cutis (droge huid), wat vaak een oorzaak is van jeuk.

Wat zijn emollientia?

Emollientia zijn middelen die de barrièrefunctie van de huid verbeteren en vochtretentie bevorderen. Ze worden vaak gebruikt als indifferente middelen en zijn beschikbaar in verschillende vormen, zoals crèmes, zalfen en gels. Ze hebben een verzachtende, verkoelende en jeukstillende werking.

Indifferente middelen

Indifferente middelen zijn middelen die niet actief zijn, maar die de huid verzachten en vocht behouden. Ze worden vaak ingezet als aanvulling bij andere middelen. Voorbeelden zijn:

• Lanettecrème
• Vaseline-cetomacrogolcrème
• Vaselineparaffine zalf
• Koelzalf

Het is belangrijk om te weten dat sommige indifferente middelen propyleenglycol bevatten, wat in sommige gevallen kan leiden tot huidirritatie. Als dit voorkomt, kan het middel worden vervangen door een preparaat met sorbinezuur.

Systemische opname en risico’s

Hoewel lidocaïne zalf meestal veilig is, zijn er risico’s bij systemische opname. Dit komt vooral voor bij gebruik op grote oppervlakken, waarbij de stof in het bloed terechtkan komen. Dit kan gevaarlijk zijn, vooral bij jonge kinderen of bij mensen met nier- of leveraandoeningen.

Aanbevelingen voor gebruik op grote oppervlakken

Bij gebruik op grote oppervlakken gelden de volgende aanbevelingen:

• Lidocaïne/levomenthol gel en pramocaïne/zinkoxide crème niet gebruiken
• Overweeg levomenthol-houdende FNA-preparaten als aanvulling bij chronische jeuk
• Bij gelokaliseerde jeuk zijn er alternatieven beschikbaar

Het is belangrijk om te weten dat systemische opname kan leiden tot overgevoeligheid of andere bijwerkingen, en dat het gebruik van deze middelen op grote oppervlakken moet worden vermijden.

Conclusie

Lidocaïne zalf is een veelvoorkomend middel bij het behandelen van pijn en jeuk. Het is in bepaalde concentraties beschikbaar zonder voorschrift, en kan een nuttige aanvulling zijn op andere behandelingen. Echter, het is belangrijk om de richtlijnen en aanbevelingen nauwkeurig te volgen, en eventuele bijwerkingen of risico’s te overwegen. Bij gelokaliseerde of chronische jeuk zijn er ook alternatieven beschikbaar, zoals levomenthol crème of polidocanol vetcrème. Het is altijd aan te raden om de arts of apotheek te raadplegen bij twijfel of onzekerheid over het gebruik van lidocaïne zalf.

Bronnen

1. Lidocaïne vaselinecrème 3%
2. Indicatieteksten voor jeuk
3. Magistraal formularium voor huidziekten