Zorgvuldig omgaan met antibiotica: risico's van het kopen zonder recept
Het gebruik van antibiotica is wereldwijd een belangrijk onderwerp van discussie, zowel op medisch als op maatschappelijk vlak. In Nederland is het kopen van zware medicijnen zoals antibiotica zonder recept niet toegestaan, maar er zijn landen waar dit nog steeds mogelijk is. Het kopen en gebruik van antibiotica zonder medische begeleiding kan leiden tot gezondheidsrisico’s en draagt bij aan het probleem van antibioticaresistentie. In dit artikel wordt ingegaan op de gevaren van het kopen van antibiotica zonder recept, de huidige situatie in verschillende landen en hoe zorgvuldig omgaan met antibiotica kan worden aangemoedigd.
Huidige situatie in Nederland
In Nederland is het kopen van receptgeneesmiddelen zoals antibiotica zonder doktersvoorschrift verboden. Dit geldt ook voor internetwinkels die buiten de Nederlandse regelgeving vallen. De Consumentenbond heeft onderzoek gedaan en concludeerde dat zware medicijnen, zoals antibiotica, slaap- en kalmeringsmiddelen en zelfs kankermedicijnen, zonder controle van een arts via internet verkregen kunnen worden. In dit onderzoek bestelde de Consumentenbond receptmedicijnen bij twaalf aanbieders in binnen- en buitenland. Zestien van de twintig bestelde medicijnen werden bezorgd, onder andere uit Nederland, Groot-Brittannië, Zwitserland, India en Singapore.
De bond benadrukt dat het kwaliteitsrisico’s met zich meebrengt bij het kopen van medicijnen via internet zonder medische controle. Pillen kunnen bijvoorbeeld beschadigd raken tijdens het transport en daardoor de werkzame stof te snel afgeven. Ook benadrukt de Consumentenbond dat een behandelrelatie met een arts essentieel is, omdat deze kan beoordelen of een geneesmiddel geschikt is voor een patiënt en of het veilig gebruikt kan worden in combinatie met andere medicijnen.
Het gebruik van antibiotica zonder recept is volgens de Consumentenbond zorgwekkend, vooral omdat sommige websites nauwelijks te onderscheiden zijn van legale internetapotheken. Deze websites ontduiken vaak de Nederlandse regelgeving door te werken met buitenlandse artsen en apotheken. Zo kreeg een mysteryshopper bijvoorbeeld een antibioticakuur van een Britse apotheek, op voorschrift van een arts in Roemenië. Dit benadrukt het risico van het kopen van medicijnen zonder medische begeleiding.
Gezondheidsrisico’s van het kopen van antibiotica zonder recept
Het kopen van antibiotica zonder recept kan verschillende gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Ten eerste is het mogelijk dat het kopen van medicijnen zonder medische begeleiding leidt tot een verkeerd gebruik van de medicatie. Bacteriële en virale infecties kunnen vaak niet op eigen hand worden onderscheiden, en antibiotica zijn alleen effectief bij bacteriële infecties. Het gebruik van antibiotica bij virale aandoeningen zoals verkoudheid of griep heeft bijvoorbeeld geen effect en draagt bij aan het ontstaan van resistentie.
Ten tweede is er het risico van het kopen van medicijnen van onbetrouwbare bronnen. De Consumentenbond wijst erop dat de kwaliteit van de medicijnen niet gegarandeerd is. Pillen kunnen bijvoorbeeld beschadigd zijn of verkeerd doseren. Dit kan leiden tot onvoldoende of juist te veel medicatie, wat beide gevaarlijk kan zijn voor de gezondheid.
Ten slotte kan het kopen van antibiotica zonder recept leiden tot het gebruik van resten van medicatie. Mensen bewaren vaak een deel van een antibioticakuur en gebruiken deze later wanneer ze denken dat ze ze nodig hebben. Dit gebeurt vaak zonder medische begeleiding en zonder dat duidelijk is of de oorzaak van de klachten bacterieel is. Dit verkeerde gebruik draagt bij aan het ontstaan van antibioticaresistente bacteriën, een wereldwijd probleem dat steeds groter wordt.
Internationale context en zelfmedicatie
Hoewel het in Nederland verboden is om antibiotica zonder recept te kopen, is dit in veel andere landen nog steeds mogelijk. In landen in Zuid- en Oost-Europa kunnen mensen bijvoorbeeld antibiotica zonder recept bij de apotheek kopen. Hoewel dit in de EU niet mag, gebeurt het toch. In het ARNA-project is onderzoek gedaan in zes landen – Spanje, Italië, Hongarije, Roemenië, Griekeland en Cyprus – waarin duidelijk bleek dat het kopen van antibiotica zonder recept mogelijk is, hoewel het varieert per land. In Griekenland en Roemenië was het bijvoorbeeld gemakkelijker dan in Italië.
Naast zelfmedicatie blijkt in deze landen ook een hoog gebruik van voorgeschreven antibiotica. De druk van patiënten op artsen en apothekers om antibiotica voor te schrijven of te verkopen is een bekend probleem. Dit betekent dat het gebruik van antibiotica niet alleen beïnvloed wordt door de beschikbaarheid zonder recept, maar ook door de eisen van patiënten die denken dat antibiotica altijd nodig zijn.
Het NIVEL en de Universiteit van Antwerpen hebben samen met deze landen plannen ontwikkeld om het gebruik van antibiotica terug te dringen. Hierbij is het belangrijk geweest om een breed draagvlak te creëren, waarbij beleidsmakers, artsengemeenschappen en consumentenorganisaties betrokken zijn. Het bewust worden van de gevaren van onjuist gebruik van antibiotica is een cruciale stap in de bestrijding van antibioticaresistentie.
Het belang van verstandig gebruik van antibiotica
Het verstandig gebruik van antibiotica is belangrijk voor zowel individuen als voor de maatschappij als geheel. Op individueel niveau is het belangrijk om antibiotica alleen te gebruiken wanneer een arts dit heeft voorgeschreven en om een kuur volledig af te maken, ook als de klachten verdwijnen. Dit voorkomt dat er resistentie ontstaat en dat de bacteriën niet meer gevoelig zijn voor de medicatie.
Het verstandig gebruik van antibiotica is ook belangrijk in de voedsel- en dierlijke productie. In sommige landen worden antibiotica vaak gebruikt als groeiversterker bij dieren. Dit leidt tot het snel ontstaan van resistentie en kan uiteindelijk ook bij mensen leiden tot infecties die niet meer te behandelen zijn met bekende antibiotica.
In Nederland is het verstandig gebruik van antibiotica al langer een prioriteit. Er zijn weinig resistentieproblemen en artsen schrijven antibiotica niet zomaar voor. Daarnaast zijn antibiotica alleen op recept verkrijgbaar, wat helpt bij het beperken van het verkeerd gebruik. Het is echter belangrijk om ook in andere landen bewustwording te creëren en het verstandig gebruik van antibiotica aan te moedigen.
Overleg met een arts en betrokkenheid van consumenten
Het overleg met een arts is een essentieel onderdeel van het verstandig gebruik van antibiotica. Een arts kan bepalen of een infectie bacterieel is en of antibiotica nodig zijn. Bovendien kan een arts beoordelen welk antibioticum geschikt is en hoe lang de kuur moet duren. Het is belangrijk om hier niet over te proberen te zijn, omdat zelfmedicatie vaak leidt tot verkeerd gebruik van de medicatie.
Consumentenorganisaties en beleidsmakers spelen ook een belangrijke rol in het verstandig gebruik van antibiotica. Het bewust worden van de gevaren van onjuist gebruik is een essentieel onderdeel van de strijd tegen antibioticaresistentie. In het ARNA-project is bijvoorbeeld gewerkt aan plannen om het gebruik van antibiotica terug te dringen in zes landen, waarbij consumentenorganisaties betrokken zijn geweest. Dit is belangrijk omdat het bewust worden van het probleem ook bij de algemene populatie moet gebeuren.
Conclusie
Het kopen van antibiotica zonder recept is een zorgwekkend fenomeen dat gezondheidsrisico’s met zich meebrengt en draagt bij aan het ontstaan van antibioticaresistentie. In Nederland is het verboden om zware medicijnen zonder doktersvoorschrift te kopen, maar er zijn landen waar dit nog steeds mogelijk is. Het gebruik van antibiotica zonder medische begeleiding kan leiden tot verkeerd gebruik van de medicatie en het ontstaan van resistentie. Het is daarom belangrijk om antibiotica alleen te gebruiken wanneer een arts dit heeft voorgeschreven en om een kuur volledig af te maken. Het verstandig gebruik van antibiotica is een verantwoordelijkheid van zowel individuen als van de maatschappij als geheel. Het bewust worden van de gevaren van onjuist gebruik en het aanmoedigen van het verstandig gebruik van antibiotica is essentieel in de bestrijding van antibioticaresistentie.