Het gebruik van orale antimycotica speelt een centrale rol in de behandeling van verschillende vormen van huidschimmels. Itraconazol, een veelvoorkomend gebruikte azoel, is een van de middelen die in dit spectrum vallen. Deze artikelen geeft een overzicht van de effectiviteit, dosering, contra-indicaties en toepassingsgebieden van itraconazol, met een focus op de relevante gegevens uit de verstrekte bronnen. De discussie is gebaseerd op medische richtlijnen en wetenschappelijke studies, en richt zich op het gebruik van itraconazol bij huidschimmels zoals tinea pedis, pityriasis versicolor en onychomycosen.

Inleiding

Huidschimmels, zoals tinea pedis (voetschimmel) en pityriasis versicolor, behoren tot de veelvoorkomende aandoeningen in de huisartsenpraktijk. Deze aandoeningen worden veroorzaakt door schimmels of gist en kunnen zowel klinisch als cosmetisch lastig zijn. De behandeling van deze aandoeningen varieert afhankelijk van de ernst, de locatie van de infectie en de medische geschiedenis van de patiënt. Itraconazol is een oraal antimycoticum dat in zowel continue als pulsetherapie wordt toegepast. Het is gebleken effectief bij een aantal huidschimmels, maar heeft ook bepaalde beperkingen, zoals mogelijke bijwerkingen en interacties met andere medicijnen.

De gegevens uit de verstrekte bronnen tonen aan dat itraconazol, net als terbinafine, een veel gebruikte optie is bij de behandeling van onychomycose (nagelzwam). De dosering en duur van de behandeling hangen af van de locatie van de infectie (vingernagel of teennagel) en de nierfunctie van de patiënt. Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met contra-indicaties en interacties met andere medicijnen, zoals anticoagulantia of anti-epileptica. Deze informatie is van essentieel belang voor zowel huisartsen als patiënten om een veilige en effectieve behandeling te kiezen.

Itraconazol bij huidschimmels

Itraconazol wordt gebruikt bij verschillende vormen van huidschimmels, waaronder tinea pedis, pityriasis versicolor en onychomycose. Het is een azoel, een klasse van antimycotica die werkt door de synthese van schimmelmembranen te remmen. In de verstrekte bronnen worden meerdere studies en richtlijnen vermeld die de effectiviteit en veiligheid van itraconazol bij deze aandoeningen onderzoeken.

Bij tinea pedis, ook wel bekend als voetschimmel, wordt itraconazol vooral aanbevolen bij recidiverende gevallen of wanneer lokaal antimycoticum niet voldoende is. In dergelijke gevallen is orale behandeling vaak noodzakelijk, en itraconazol is daarbij een veel gebruikte keuze. De verstrekte gegevens tonen aan dat itraconazol continu of in pulsetherapie kan worden toegediend. In de meeste gevallen wordt 200 mg oraal per dag verstrekt gedurende een bepaalde periode, afhankelijk van de ernst van de aandoening.

Tinea pedis en itraconazol

Bij recidiverende tinea pedis is orale behandeling met itraconazol effectief, vooral bij patiënten met een voorkomen van het mocassinpatroon. Dit patroon is gekenmerkt door een schimmel die zich meestal op de onderkant van de voeten voordoet. In de verstrekte bronnen wordt aangeraden om, na een bevestigde diagnose via kweek of PCR, itraconazol als behandeling te overwegen. De effectiviteit van itraconazol bij tinea pedis wordt ondersteund door meerdere studies en richtlijnen. Echter, wordt er ook gewaarschuwd voor het profylactisch gebruik van orale antimycotica bij recidiverende tinea pedis, aangezien er geen sterke bewijzen zijn voor de effectiviteit van dergelijke behandelingen.

Pityriasis versicolor en itraconazol

Pityriasis versicolor is een oppervlakkelijke huidschimmel die wordt veroorzaakt door het gist Malassezia. Itraconazol is een effectieve behandeling voor deze aandoening, zowel in continue als in pulsetherapie. In de verstrekte bronnen worden meerdere studies genoemd die de effectiviteit van itraconazol bij pityriasis versicolor onderzoeken. Deze studies tonen aan dat orale itraconazol een hogere kans op mycologisch herstel biedt in vergelijking met placebo of lokaal antimycoticum.

Een belangrijk aspect bij de behandeling van pityriasis versicolor is de beschikbaarheid van de middelen. Zo is seleniumsulfideshampoo, vroeger een veelgebruikte optie, sinds eind 2024 niet meer verkrijgbaar in Nederland. Daarom is orale itraconazol een geschikte alternatieve optie, vooral bij recidiverende gevallen. De verstrekte bronnen tonen aan dat profylactische maandelijkse behandeling met oraal itraconazol mogelijk effectief is bij de voorkoming van recidiverende pityriasis versicolor. Echter, wordt er ook gewaarschuwd voor het onnodige gebruik van antimycotica, aangezien er geen sterke bewijzen zijn voor de effectiviteit van dergelijke behandelingen.

Onychomycose en itraconazol

Onychomycose, ook wel nagelzwam genoemd, is een veelvoorkomende aandoening die veroorzaakt wordt door schimmels die zich in de nagels nestelen. De verstrekte bronnen tonen aan dat orale behandeling met itraconazol een effectieve optie is bij deze aandoening. De effectiviteit van itraconazol bij onychomycose ligt rond de 59% voor mycologische genezing, vergeleken met 76% bij terbinafine. Deze percentages zijn afgeleid van meerdere studies en meta-analyses die tussen 1966 en 2002 zijn gepubliceerd.

De dosering van itraconazol bij onychomycose hangt af van de locatie van de infectie. Bij teennagels wordt meestal een continue behandeling aanbevolen, waarbij 200 mg per dag wordt verstrekt gedurende 3 maanden. Bij vingernagels is een continue behandeling eveneens aan te raden, maar de duur is 6 weken. Alternatief kan er ook gekozen worden voor een pulsetherapie, waarbij 400 mg per dag gedurende 1 week wordt verstrekt, gevolgd door een behandelingsvrij interval van 3 weken. Dit wordt driemaal herhaald.

Het is belangrijk om rekening te houden met de nierfunctie van de patiënt bij de dosering van itraconazol. Bij een eGFR van 10-50 ml/min/1,73 m2 is geen aanpassing van de dosering nodig. Bij terbinafine daarentegen is dergelijke aanpassing wél nodig. Daarnaast zijn er ook contra-indicaties die in overweging moeten worden genomen, zoals ernstige levercirrose. Itraconazol is in dergelijke gevallen niet geschikt.

Contra-indicaties en interacties

Net als bij alle medicijnen is het belangrijk om contra-indicaties en interacties met andere medicijnen in overweging te nemen bij het gebruik van itraconazol. De verstrekte bronnen tonen aan dat itraconazol invloed heeft op verschillende CYP-enzymen, wat kan leiden tot interacties met andere medicijnen. Deze interacties kunnen leiden tot verhoogde of verlaagde concentraties van andere medicijnen in het lichaam, wat op zijn beurt de effectiviteit of veiligheid van de behandeling kan beïnvloeden.

Een absolute contra-indicatie voor itraconazol is ernstige levercirrose. In dergelijke gevallen is het niet veilig om itraconazol te gebruiken. Daarnaast zijn er ook relatieve contra-indicaties die in overweging moeten worden genomen, zoals zwangerschap, lactatie, vermoeden van een leveraandoening of reeds vastgestelde verhoogde leverenzymen. In deze gevallen wordt het gebruik van itraconazol afgeraden, tenzij de voordelen van de behandeling de risico's overtreffen.

Bijwerkingen

Bijwerkingen bij het gebruik van itraconazol zijn meestal licht tot matig en kunnen worden onderverdeeld in maag-darmklachten, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijnen en huidreacties. Deze bijwerkingen zijn vrij algemeen en treden vaak op bij orale antimycotica. Bij itraconazol is het belangrijk om te letten op eventuele veranderingen in het gehoor, zoals voorbijgaand of permanent gehoorverlies. Deze bijwerking is specifiek geassocieerd met itraconazol en moet daarom in overweging worden genomen bij het kiezen van een behandeling.

Levertoxiciteit is een zeldzame, maar mogelijke bijwerking van itraconazol. Het gebruik van itraconazol moet daarom gecontroleerd worden, vooral bij patiënten met een reeds bestaande leveraandoening of bij patiënten met risicofactoren voor leverziekte. Het gebruik van pulsetherapie wordt vaak voorgesteld als een minder risicovolle optie, maar dit is niet bewezen. Het is belangrijk om patiënten te waarschuwen voor de mogelijkheid van bijwerkingen en hen te informeren over de noodzaak van medische controle tijdens de behandeling.

Kosten en beschikbaarheid

De kosten van itraconazol zijn een belangrijk aspect bij het kiezen van een behandeling. Volgens de verstrekte bronnen zijn de kosten van terbinafine lager dan die van itraconazol continu. De kosten per dag voor terbinafine bedragen ongeveer € 0,08, terwijl de kosten voor itraconazol continu ongeveer € 0,48 per dag zijn. Pulsebehandeling met itraconazol is daarentegen goedkoper dan continue behandeling. Dit maakt itraconazol een aantrekkelijke optie, vooral bij patiënten die niet in staat zijn om langdurige behandelingen te voltooien.

De beschikbaarheid van itraconazol is een ander belangrijk aspect. In tegenstelling tot seleniumsulfideshampoo, dat sinds eind 2024 niet meer verkrijgbaar is in Nederland, is itraconazol nog steeds beschikbaar. Dit maakt het een betrouwbare optie voor patiënten die orale antimycotica nodig hebben. Echter, is het belangrijk om te weten dat itraconazol geen over-the-counter medicijn is en dat het alleen verkrijgbaar is op voorschrift van een arts. Dit betekent dat patiënten moeten overleggen met hun arts voordat ze itraconazol kunnen gebruiken.

Conclusie

Itraconazol is een effectieve orale antimycotica die wordt gebruikt bij verschillende vormen van huidschimmels, waaronder tinea pedis, pityriasis versicolor en onychomycose. De effectiviteit van itraconazol is ondersteund door meerdere studies en richtlijnen, en de dosering en duur van de behandeling hangen af van de locatie en ernst van de aandoening. Het is belangrijk om rekening te houden met contra-indicaties, interacties en mogelijke bijwerkingen bij het kiezen van een behandeling. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat itraconazol geen over-the-counter medicijn is en dat het alleen verkrijgbaar is op voorschrift van een arts. Door deze aspecten in overweging te nemen, kunnen zowel arts en patiënt een veilige en effectieve behandeling kiezen.

Bronnen

1. Richtlijnen voor dermatomycosen