Veilig Gebruik van Pijnstillers zonder Recept: Belang van Informatie en Advies
Het gebruik van pijnstillers zonder recept is in Nederland al lang mogelijk, maar het blijkt dat veel mensen onvoldoende kennis hebben over de veiligheid, bijwerkingen en combinaties van deze middelen. In het licht van recente onderzoeken en adviezen van medische experts en apothekers blijkt het belang van goed advies en voorlichting over het gebruik van vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals ibuprofen, paracetamol, diclofenac en naproxen. Deze middelen kunnen, als ze verkeerd gebruikt worden, leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zoals maagbloedingen, nierproblemen en hartklachten. In dit artikel worden de belangrijkste gegevens, waarschuwingen en aanbevelingen besproken, op basis van recente onderzoeken en adviezen van autoriteiten en medische experts.
Het gebruik van pijnstillers zonder recept
Pijnstillers zoals paracetamol, ibuprofen, diclofenac en naproxen zijn vrij verkrijgbaar bij de drogist en supermarkt. Dit betekent dat men deze middelen kan kopen zonder voorschrift van een arts. Echter, onderzoeken wijzen uit dat het gebruik van deze middelen vaak onvoldoende is ingegeven met kennis van de bijwerkingen, het veilig doseren en de mogelijkheden voor combinaties met andere medicijnen.
Volgens een peiling van het Centraal Bureau Drogisterijbedrijven (CBD) is de helft van de deelnemers van mening dat ze pijnstillers kunnen aanschaffen zonder medische controle. Echter, 40 procent van de respondenten weet niet dat ontstekingsremmende pijnstillers ernstige bijwerkingen kunnen veroorzaken. Bovendien blijkt dat ongeveer de helft van de deelnemers niet voldoende kennis heeft over het veilig gebruik van combinaties van pijnstillers. Dit onderstrept het belang van goed advies van de drogist, wat de overgrote meerderheid van de deelnemers ook aan wil geven.
Huisarts Jos Bemmel benadrukt dat pijnstillers zoals ibuprofen en diclofenac geen ongevaarlijke middelen zijn. Het is van groot belang dat patiënten weten welke andere medicijnen ze gebruiken en of ze bijvoorbeeld last hebben van lever- of nierproblemen. Artsen kunnen dit controleren, maar bij zelfgekozen middelen zonder recept ontbreekt dit aspect. Vooral ouderen vormen een risicogroep, omdat ze vaak meerdere medicijnen gebruiken en de gevolgen van onveilig gebruik van pijnstillers dus groter kunnen zijn.
Risico’s van langdurig of overdosering
Onderzoek van Aafke Koffeman, verbonden aan het Erasmus MC, wijst uit dat ruim 300.000 Nederlanders pijnstillers zonder recept gebruiken op een manier die niet veilig is. De pijnstillers zoals ibuprofen en diclofenac worden vaak langer ingenomen dan aanbevolen of in hoeveelheden die hoger liggen dan de dagelijkse maximumdosering. Dit verhoogt het risico op ernstige complicaties, zoals maagbloedingen, hartproblemen en nierschade.
Een voorbeeld hiervan is het gebruik van diclofenac. Dit middel kan maag-darmproblemen veroorzaken, zoals maagbloedingen. Ook is er een risico op het combineren van diclofenac met een bloedverdunner, wat bij ruim 60 procent van de respondenten niet bekend is. Dit is een onveilige combinatie die kan leiden tot ernstige bloedingen.
Het gebruik van paracetamol is in principe veiliger, maar ook hier geldt dat het te vaak of te lang gebruiken kan leiden tot bijwerkingen. Zo kan het bijvoorbeeld hoofdpijn veroorzaken. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat het combineren van paracetamol met andere pijnstillers of medicijnen ook problemen kan oorzaken.
Belang van voorlichting en advies
Het geven van goed advies is essentieel voor het veilig gebruik van pijnstillers zonder recept. Volgens het IVM en het CBD is er een duidelijke noodzaak voor voorlichting en advies over het gebruik van deze middelen. Dit geldt vooral voor patiënten die al zelf pijnstillers gebruiken voordat ze naar de arts gaan. Deze stap naar zwaardere pijnstillers kan vaak onnodig zijn, zoals Jos Bemmel benadrukt.
De peiling toont aan dat ruim 40 procent van de deelnemers het belang van voorlichting en advies erkent. Het is duidelijk dat het gebruik van pijnstillers zonder recept niet veilig is zonder goed advies van de drogist of arts. Deze professionals kunnen de patiënt helpen om te bepalen of het gebruik van een bepaalde pijnstiller veilig is, rekening houdend met eventuele andere medicijnen of medische aandoeningen.
Risico’s bij combinaties met andere medicijnen
Een ander belangrijk aspect van het gebruik van pijnstillers zonder recept is de combinatie met andere medicijnen. Onderzoek van Masclee toont aan dat combinaties met niet-selectieve NSAID’s (zoals diclofenac, ibuprofen en naproxen) vaak extra hoge risico’s opleveren, vooral op maagbloedingen. Het verschil met NSAID’s die op recept verkrijgbaar zijn, zoals celecoxib, is dat deze laatsten een selectieve werking hebben, wat minder maagproblemen oplevert.
Bijvoorbeeld, het combineren van NSAID’s met steroïden, bloedverdunners of antidepressiva kan het risico op maagbloedingen verhogen. Dit geldt ook voor patiënten met reuma, hartklachten of psychische stoornissen. Het is daarom belangrijk om de arts of drogist te informeren over het gebruik van vrij verkrijgbare pijnstillers, zodat ze kunnen bepalen of het veilig is om deze middelen te combineren.
Gebruik van NSAID’s bij specifieke aandoeningen
Pijnstillers zoals NSAID’s worden vaak gebruikt bij aandoeningen zoals fibromyalgie, waarbij patiënten dagelijks met pijn en stijfheid te maken hebben. Bij fibromyalgie worden paracetamol en NSAID’s vaak als eerste lijn in de behandeling gebruikt. Paracetamol is veiliger en heeft weinig bijwerkingen, terwijl NSAID’s zoals ibuprofen of diclofenac ook kunnen helpen bij ontstekingsgerelateerde pijnen.
Echter, patiënten met fibromyalgie moeten erop letten dat ze niet teveel NSAID’s gebruiken, omdat dit kan leiden tot nierschade of maagbloedingen. Het is daarom belangrijk om de arts of drogist te informeren over het gebruik van deze middelen, zodat ze kunnen bepalen of het veilig is om ze te combineren met andere medicijnen.
Gebruik bij kinderen en adolescenten
Het gebruik van pijnstillers zonder recept bij kinderen en adolescenten vereist extra voorzichtigheid. De aanbevolen duur van het gebruik van pijnstillers zoals ibuprofen is beperkt tot 3 dagen bij koorts en 5 dagen bij pijn. Als de symptomen zich niet verbeteren of verergeren, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Bij jongere kinderen is het verder noodzakelijk om te controleren of het gebruik van NSAID’s veilig is, omdat ze bijvoorbeeld al andere medicijnen gebruiken of een onderliggende medische aandoening hebben.
Een voorbeeld van een middel dat vaak wordt gebruikt bij kinderen is ibuprofen. De aanbevolen dosering is 1200 mg per dag, verdeeld in 6 tabletten. Het is belangrijk dat de tabletten oraal worden ingenomen, bij voorkeur tijdens of na een maaltijd, om maagproblemen te voorkomen. De frequentie van de toediening moet zodanig zijn dat de tabletten ten minste 6 uur uit elkaar worden ingenomen, om pieken van koorts of pijn te vermijden.
Mogelijke bijwerkingen
Alle pijnstillers kunnen bijwerkingen hebben, hoewel niet iedereen deze ervaart. De frequentie en ernst van de bijwerkingen hangt af van de werkzame stof, de dosering en de individuele gevoeligheid van de patiënt. Bijwerkingen kunnen variëren van lichte symptomen zoals misselijkheid en hoofdpijn tot ernstige complicaties zoals maagbloedingen, nierproblemen en hartklachten.
Een voorbeeld van een middel dat bijwerkingen kan veroorzaken is ibuprofen. Bij lichte overdosis kunnen bijwerkingen zoals misselijkheid, braken en buikpijn optreden. Bij ernstige overdosis kan tinnitus, hoofdpijn en gastrointestinale bloedingen voorkomen. Hyperkaliëmie, metabole acidose en bloedingen zijn andere mogelijke complicaties. In zeldzame gevallen kan acuut nierfalen, leverbeschadiging of hypotensie optreden. Astmapatiënten kunnen ook een verergering van hun astma ervaaren bij het gebruik van ibuprofen.
Advies bij overdosis of vergeten van een dosis
Het is belangrijk om de juiste dosering te volgen bij het gebruik van pijnstillers zonder recept. Als iemand meer van een middel heeft ingenomen dan de aanbevolen dosering, moet de behandeling direct worden gestopt en een arts moeten worden geraadpleegd. Bij overdosis kunnen ernstige complicaties optreden, zoals nierfalen of maagbloedingen.
Als iemand een dosis vergeet, moet er geen dubbele dosis genomen worden om dit te compenseren. In plaats daarvan is het raadzaam om de volgende dosis op tijd in te nemen. Als er vragen zijn over het gebruik van een middel, is het verstandig om contact op te nemen met de arts, apotheker of verpleegkundige.
Samenvatting van de aanbevelingen
Op basis van de gegevens uit de bronnen zijn er meerdere aanbevelingen voor het veilig gebruik van pijnstillers zonder recept:
- Advies van de drogist of arts: Het is belangrijk om advies in te winnen voordat pijnstillers worden gebruikt, vooral bij combinaties met andere medicijnen of bij onderliggende medische aandoeningen.
- Volgen van de aanbevolen dosering en duur: Pijnstillers zoals paracetamol, ibuprofen en diclofenac moeten alleen in de aanbevolen hoeveelheden worden gebruikt, en niet langer dan de aanbevolen periode.
- Let op combinaties: Het combineren van pijnstillers met andere medicijnen, zoals bloedverdunners of steroïden, kan extra risico’s met zich meebrengen. Het is daarom belangrijk om de arts of drogist te informeren over het gebruik van deze middelen.
- Informatie delen bij de arts: Als pijnstillers worden gebruikt zonder recept, moet dit worden gemeld bij de arts, zodat ze kunnen bepalen of het veilig is om deze middelen te combineren met andere medicijnen.
- Beperkte duur bij kinderen en adolescenten: Het gebruik van pijnstillers bij kinderen en adolescenten moet nauwkeurig gecontroleerd worden, omdat de risico’s hoger kunnen zijn bij jongere patiënten.
Conclusie
Het gebruik van pijnstillers zonder recept is in Nederland mogelijk, maar het blijkt dat veel mensen onvoldoende kennis hebben over de veiligheid, bijwerkingen en combinaties van deze middelen. Onderzoeken wijzen uit dat het gebruik van pijnstillers vaak niet veilig is zonder goed advies van de drogist of arts. Het is belangrijk om de aanbevolen dosering en duur te volgen, en het combineren met andere medicijnen zorgvuldig te overwegen. Het geven van voorlichting en advies is essentieel om het risico op bijwerkingen en complicaties te verminderen. Door goed advies in te winnen en de juiste informatie te delen, kan het gebruik van pijnstillers zonder recept veiliger worden gemaakt.