Traditionele Recepten uit het Haagse Kookboek: Een Kookschoolklas uit de 20e Eeuw
De Haagse kookschool en haar kookboeken zijn een belangrijke bron geweest voor traditionele Nederlandse keuken. Het Haagse kookboek, dat oorspronkelijk als kooklesboek voor leerlingen van de Haagse huishoudschool was ontworp, heeft in de loop der jaren een grote invloed gehad op het eten in Nederland. Deze recepten zijn gemaakt met een focus op voedzaamheid, eenvoud en kostenefficiëntie. In dit artikel worden de kernaspecten van het Haagse kookboek besproken, inclusief recepten, technieken en het gebruik van ingrediënten, met een nadruk op het koken zoals dat in de 20e eeuw werd onderwezen.
Historisch en cultureel kader
Het Haagse kookboek is een lesboek dat in 1934 voor het eerst werd uitgebracht door Frederique Mathilde Stoll en Wilhelmina Hendrika de Groot, twee docenten van de Haagse huishoudschool. Het boek was bedoeld als kookinstructie voor leerlingen, maar werd door tal van huishoudscholen in Nederland overgenomen en heeft zo een behoorlijke invloed gehad op de Nederlandse keuken. De recepten zijn gebaseerd op de ideeën van die tijd: voedzaam en niet duur. Kruiden en specerijen worden in het boek relatief spaarzaam gebruikt, wat overeenkomt met de algemene, bescheiden aanpak van kruiden in die tijd.
De Haagse kookschool was onder leiding van Mevr. van Manden, die ook betrokken was bij het schrijven van Recepten van de Haagsche Kookschool. Dit boek, dat oorspronkelijk in 1895 werd uitgebracht, werd heruitgegeven in meerdere drukken, waaronder de 41e druk uit 1917. Het bevat 354 pagina’s en is in 14 x 20 cm formaat gepresenteerd. Het is een klassiek voorbeeld van een kookboek uit de eind negentiende eeuw, dat later in de twintigste eeuw werd aangepast.
Koken zoals in de 20e eeuw
Het Haagse kookboek biedt een blik in het koken zoals dat in de 20e eeuw werd onderwezen. De recepten zijn eenvoudig, maar voedzaam, en vaak gebaseerd op beschikbare ingrediënten. Dit maakt het boek geschikt voor zowel studenten als huishoudelijke koks die op zoek zijn naar eenvoudige en kostenefficiënte oplossingen.
Technieken en voorbereiding
In het Haagse kookboek worden diverse technieken besproken, zoals het maken van broodpap, het bereiden van sauzen en het gebruik van restanten. Bijvoorbeeld, in een recept wordt beschreven hoe men een broodpudding of wentelteefje kan maken van oud brood. Dit benadrukt de nadruk op het minimaliseren van voedselverspilling en het optimaliseren van beschikbare ingrediënten.
Een van de opmerkelijke technieken uit het boek is het gebruik van eieren in broodpap. Er wordt aangegeven dat men de hele eieren door de broodpap kan mengen, waarbij ¾ tot 1 dl extra melk kan worden toegevoegd. Deze aanpassing maakt het gerecht voedzamer en ronder in smaak.
Saucen en bereidingswijzen
Saucen spelen een belangrijke rol in het Haagse kookboek. Een voorbeeld is de aanbeveling om vanillesaus te gebruiken. Als men deze saus warm wil gebruiken, wordt aangeraden om meer eidooiers te gebruiken. De room moet dan pas op het laatst worden toegevoegd, wanneer de saus iets is afgekoeld. Dit zorgt voor een betere textuur en smaak.
De nadruk op het bereiden van sauzen en het gebruik van eieren en room benadrukt de aandacht voor het combineren van eenvoudige ingrediënten om rijke en smaakvolle gerechten te creëren. Deze aanpak is typerend voor de 20e-eeuwse keuken, waarbij het koken vaak werd gezien als een middel om niet alleen te eten, maar ook om gezond en voedzaam te leven.
Recepten uit het Haagse kookboek
Hieronder volgt een selectie van recepten die uit het Haagse kookboek zijn afgeleid, gebaseerd op de beschikbare informatie. Deze recepten illustreren de eenvoudige maar voedzame benadering van het koken zoals die in de 20e eeuw werd onderwezen.
Broodpudding
Ingrediënten: - 200 g oud brood - 2 eieren - 1 dl melk (of ¾ tot 1 dl, afhankelijk van de mengverhouding) - 1 eetlepel boter - 1 eetlepel suiker (optioneel) - 1 theelepel citroensap (optioneel)
Bereidingswijze: 1. Meng het oud brood met de eieren en de melk in een kom. 2. Voeg eventueel suiker en citroensap toe. 3. Meng alles goed tot een soepele pap. 4. Verhit de boter in een pan en voeg de broodpap toe. 5. Kook het gerecht langzaam en zacht tot de pap aan de randen goudbruin is. 6. Serveer heet of lauw, eventueel met een lichte saus of extra melk.
Vanillesaus
Ingrediënten: - 4 eidooiers - 100 g suiker - 250 ml melk - 1 theelepel vanille-extract - 250 ml room
Bereidingswijze: 1. Meng de eidooiers en suiker in een kom tot een lichte, romige massa. 2. Voeg geleidelijk de melk toe en meng goed. 3. Verhit de melk en eidooiers op laag vuur, terwijl je voortdurend roert. Zorg ervoor dat de temperatuur niet te hoog wordt om koorts te voorkomen. 4. Voeg het vanille-extract toe en meng goed. 5. Klop de room los en voeg deze toe aan de saus wanneer deze iets is afgekoeld. 6. Serveer de saus bij gebakken of gekochte gerechten, of als nagerecht.
Wentelteefjes
Ingrediënten: - 200 g oud brood - 2 eieren - 1 dl melk - 1 theelepel suiker - 1 eetlepel boter - 1 eetlepel bloem (optioneel)
Bereidingswijze: 1. Meng het oud brood, eieren, melk en suiker in een kom. 2. Voeg eventueel bloem toe voor een iets steviger mengsel. 3. Verhit de boter in een pan en voeg het mengsel toe. 4. Kook het gerecht langzaam en zacht tot de buitenkant goudbruin is. 5. Serveer heet of lauw, eventueel met een lichte saus of extra melk.
Invloed en betekenis van het Haagse kookboek
Het Haagse kookboek is meer dan alleen een verzameling recepten. Het vertegenwoordigt een tijdperk waarin koken niet alleen ging over smaak, maar ook over gezondheid, voedzaamheid en economie. Het boek benadrukt de waarde van eenvoud en het slim gebruik van beschikbare ingrediënten, een aanpak die nog steeds relevant is in de huidige tijd.
Koken en gezondheid
In de 20e eeuw was koken niet alleen een kunst, maar ook een wetenschap. Het Haagse kookboek benadrukt de aandacht voor gezondheid en voedzaamheid. De recepten zijn gebalanceerd en maken gebruik van eenvoudige ingrediënten die rijk zijn aan voedingsstoffen. Bijvoorbeeld, de gebruik van eieren, melk en oud brood in gerechten zoals broodpudding en wentelteefjes zorgt voor een goed evenwicht tussen eiwit, koolhydraten en vetten.
Economie en restgebruik
Een ander belangrijk aspect van het Haagse kookboek is het nadrukken van restgebruik. In de 20e eeuw was voedselverspilling een groot probleem, en koken was vaak een manier om restanten te gebruiken. Het boek biedt tal van suggesties voor het gebruik van oud brood, eieren en andere ingrediënten die normaal gesproken gesmeten zouden worden. Deze aanpak benadrukt de waarde van het optimaliseren van beschikbare middelen, een idee dat ook in de hedendaagse culinair kunst steeds meer aandacht krijgt.
Onderwijs en kookopleiding
Het Haagse kookboek is oorspronkelijk bedoeld als lesboek voor leerlingen van de Haagse huishoudschool. Het boek bevat niet alleen recepten, maar ook instructies en technieken die leerlingen moeten onder de knie krijgen. Deze pedagogische aanpak benadrukt de rol van koken als onderdeel van huishoudelijke opleidingen, waarin jongeren werden voorbereid op het zelfstandig wonen en het beheersen van de basisvaardigheden van koken.
De invloed van het Haagse kookboek strekt zich ver buiten de Haagse huishoudschool uit. Het boek is door vele andere huishoudscholen in Nederland als lesboek overgenomen, wat aantoont dat het boek niet alleen educatief, maar ook algemeen toepasbaar was. Deze brede invloed benadrukt de waarde van het boek en zijn inhoud als een fundamenteel onderdeel van de Nederlandse keuken.
Conclusie
Het Haagse kookboek is een waardevolle bron van informatie over de traditionele Nederlandse keuken. Het boek biedt een unieke blik op het koken zoals dat in de 20e eeuw werd onderwezen, met een focus op eenvoud, voedzaamheid en economie. De recepten en technieken die in het boek worden besproken zijn gebaseerd op de ideeën van die tijd, maar zijn nog steeds relevant in de huidige tijd. Het Haagse kookboek benadrukt de waarde van het slim gebruiken van ingrediënten, het minimaliseren van voedselverspilling en het bereiden van voedzame gerechten. Het boek is een klassiek voorbeeld van een kookboek uit de 20e eeuw, dat nog steeds inspiratie kan geven voor zowel amateur- als professionele koks.