Een kerststol is een klassieke feestdagtraktatie die in veel huishoudens onmisbaar is tijdens de kerstperiode. Het is een rijkelijk gevuld brood met vruchten en amandelspijs, vaak bestoven met poedersuiker of boter. Echter, traditionele stollen bevatten vaak veel suiker, vet en weinig voedingswaarden. Voor wie op zoek is naar een gezondere variant van deze tijdloze lekkernij, zijn er verschillende alternatieven beschikbaar. In dit artikel worden verschillende benaderingen en recepten voor een gezondere kerststol besproken, inclusief glutenvrije en vegan opties. Daarnaast worden de voedingswaarden van traditionele stollen vergeleken met de gezondere alternatieve ingredienten, en wordt ingegaan op de historische oorsprong en de culinair kant van het kerstbrood.

Wat is een kerststol?

Een kerststol, ook wel kerstbrood of feestbrood genoemd, is een brood dat wordt gevuld met vruchten, amandelspijs en andere smaken. Het is een traditionele traktatie die wordt gegeten rond de kerstdagen. De oorsprong van de stol ligt in Duitsland, waar het bekend staat als "Stollen". In Nederland is het brood verbonden aan kerstdagen en wordt vaak geserveerd met roomboter of poedersuiker. De traditionele vorm van de stol is langwerpig, en het brood bevat veel suiker, rozijnen en amandelspijs. Het wordt vaak in de oven gebakken en is bekend om zijn zoete smaak en luxe uitstraling.

Historische achtergrond van de kerststol

De kerststol is een brood dat al eeuwen geleden wordt gebakken. Volgens sommige bronnen was het brood oorspronkelijk een vruchtbaarheidssymbool dat werd gebakken als een offerbrood voor goede oogsten. De Germanen verrijdden hun zogenaamde Klobebrot met gedroogde vruchten en honing als een offer aan de goden. In de loop van de tijd is het brood evolueerd tot wat we tegenwoordig kennen als kerststol. In Nederland is het brood waarschijnlijk terechtgekomen via Duitse immigranten, zoals een Duitse bakker in Amsterdam die zijn kerststol in de etalage uitstelde en waarvoor een passant het brood kocht.

Voedingswaarden van traditionele kerststol

Hoewel kerststol een lekkernij is, is het niet de gezondste keuze. Traditionele stollen bevatten vaak veel suiker, vet en weinig voedingswaarden. Het brood is meestal gebakken van witte bloem en bevat veel rozijnen, amandelspijs en poedersuiker. Deze ingredienten zorgen voor een hoge calorie-inhoud en een relatief lage hoeveelheid vitaminen, mineralen en vezels. Amandelspijs, bijvoorbeeld, bevat veel suiker en is vaak gemaakt van gemalen amandelen en suiker. In fabrieksstollen wordt vaak goedkoper banketspijs gebruikt, wat gemaakt wordt van peulvruchten of sojabonen, op smaak gebracht met suiker en amandelessence.

Waarom is kerststol ongezond?

Kerststol is een traktatie die wordt genoten tijdens de feestdagen, maar het bevat veel suiker en vet, wat het niet de gezondste keuze maakt. De suiker in de stol komt voornamelijk van de rozijnen en de amandelspijs. Amandelspijs bevat vaak bijna 40% suiker, en banketspijs is nog suikerriker. Daarnaast bevat de stol veel vet, vooral van de amandelspijs en eventueel van het boter of de poedersuiker waarmee het brood wordt bestoven. Het brood is vaak gebakken van witte bloem, wat weinig vezels bevat. In tegenstelling tot volkorenbrood, dat rijk is aan vezels en voedingsstoffen, bevat kerststol weinig van deze voedingswaarden.

Alternatieve ingredienten voor een gezondere kerststol

Voor wie op zoek is naar een gezondere variant van kerststol, zijn er verschillende alternatieve ingredienten beschikbaar. In plaats van witte bloem kan bijvoorbeeld glutenvrije broodbakmix of volkorenmeel worden gebruikt. In plaats van suiker kan bruine suiker of natuurlijke zoetstoffen zoals dadels of honing worden gebruikt. Amandelspijs kan worden vervangen door een vegan variant gemaakt van blanke amandelen en dadels. Ook kan de poedersuiker worden weggelaten of vervangen door een gezondere topping zoals een laagje amandel of een gezonde frosting.

Glutenvrije kerststol

Een glutenvrije kerststol is een optie voor mensen met een glutenintolerantie of celiakie. Het brood wordt gemaakt van glutenvrije broodbakmix, wat zorgt voor een goede structuur van het brood. In plaats van witte bloem wordt dus een glutenvrije mix gebruikt, zoals Schar of AH vrij van gluten. Deze mix bevat vaak een mengsel van verschillende glutenvrije meels en vloeizaden, wat zorgt voor een goede rijping van het brood. Een glutenvrije kerststol kan ook vegan zijn, wat betekent dat er geen dierlijke ingrediënten in zitten. Voor een vegan variant kan bijvoorbeeld appelmoes worden gebruikt als ei- en botervervanger.

Vegan kerststol

Een vegan kerststol is een optie voor mensen die geen dierlijke ingrediënten gebruiken. Het brood wordt gemaakt zonder boter, eieren of amandel of andere dierlijke producten. In plaats van boter kan bijvoorbeeld appelmoes of margarine worden gebruikt. In plaats van eieren kan een ei- en botervervanger zoals appelmoes of vloeizaden worden gebruikt. Ook de amandelspijs kan worden vervangen door een vegan variant gemaakt van blanke amandelen en dadels. Voor een vegan kerststol is het belangrijk om de juiste mengverhoudingen en baktechnieken te gebruiken, zodat het brood een goede structuur krijgt en niet te droog of te nat is.

Gezonde kerstbroodrecepten

Er zijn verschillende gezonde kerstbroodrecepten beschikbaar die een alternatief bieden voor de traditionele stol. Deze recepten gebruiken voedzamere ingrediënten en vermijden veel suiker en vet. Bijvoorbeeld, een gezond kerstbrood kan worden gemaakt met volkorenmeel, dadels, honing en amandel. Het brood bevat dan veel vezels en voedingsstoffen, en heeft een lagere calorie-inhoud dan traditionele stollen. Ook kan het brood worden gevuld met een zelfgemaakte amandelspijs of een vegan variant. Voor een extra gezonde optie kan het brood worden gebakken zonder poedersuiker of boter, en in plaats daarvan met een gezonde topping zoals een laagje amandel of een vegan frosting.

Recept: Gezond kerstbrood

Hier is een recept voor een gezond kerstbrood dat een alternatief biedt voor de traditionele stol:

Ingrediënten:

• 450 gram glutenvrije broodbakmix (bijvoorbeeld Schar of AH vrij van gluten)
• 175 ml lauwwarme amandelmelk
• 1 tl bruine suiker
• 1 zakje gedroogde gist
• 1 tl vlozaad (physilium husk poeder)
• 1 eetlepel appelmoes (als ei- en botervervanger)
• 1 theelepel citroenrasp
• 1 theelepel honing
• 100 gram rozijnen
• 50 gram gehakte kersen
• 1 theelepel kaneel
• 1 theelepel nootmuskaat

Bereiding:

1. Verwarm de oven voor op 180°C.
2. Meng de glutenvrije broodbakmix met de bruine suiker, gist, vlozaad, citroenrasp, honing, kaneel en nootmuskaat.
3. Voeg de lauwwarme amandelmelk en appelmoes toe aan de droge ingrediënten en meng tot een gladde deegmassa.
4. Voeg de rozijnen en gehakte kersen toe aan het deeg en meng goed door.
5. Vorm het deeg tot een langwerpig brood en leg het op een bakplaat of in een bakvorm.
6. Bak het brood gedurende 35 minuten in de oven tot het goudbruin is.
7. Laat het brood afkoelen en serveer met een laagje amandel of een gezonde frosting.

Tip: Voor een extra gezonde variant kan het brood worden gebakken zonder poedersuiker of boter, en in plaats daarvan met een gezonde topping zoals een laagje amandel of een vegan frosting.

Gezonde topping en vulling

Een gezonde topping en vulling kunnen het kerstbrood extra voedzaam maken. In plaats van poedersuiker kan bijvoorbeeld een laagje amandel of een gezonde frosting worden gebruikt. Voor een vegan optie kan een vegan spijs van blanke amandelen en dadels worden gemaakt. Deze spijs bevat geen suiker en is rijk aan voedingsstoffen. Ook kan het brood worden gevuld met een zelfgemaakte amandelspijs of een vegan variant. Voor een extra gezonde optie kan het brood worden gebakken zonder poedersuiker of boter, en in plaats daarvan met een gezonde topping zoals een laagje amandel of een vegan frosting.

Bewaren en serveren van kerststol

Kerststol kan op verschillende manieren worden bewaard en geserveerd. Voor een langere houdbaarheid kan het brood worden opgeborgen in een afsluitbaar bakje of in de vriezer. Voor een extra lekkere ervaring kan het brood worden geserveerd met roomboter, poedersuiker of een gezonde topping. Het brood kan ook worden gesneden en opgeborgen in het vriesvak, zodat het per plak kan worden ontdooid. Voor een extra warme ervaring kan het brood worden opgewarmd in de oven of in de microgolfoven.

Conclusie

Een kerststol is een klassieke feestdagtraktatie die in veel huishoudens onmisbaar is tijdens de kerstperiode. Echter, traditionele stollen bevatten vaak veel suiker, vet en weinig voedingswaarden. Voor wie op zoek is naar een gezondere variant van deze tijdloze lekkernij, zijn er verschillende alternatieve ingredienten beschikbaar. In plaats van witte bloem kan bijvoorbeeld glutenvrije broodbakmix of volkorenmeel worden gebruikt. In plaats van suiker kan bruine suiker of natuurlijke zoetstoffen zoals dadels of honing worden gebruikt. Amandelspijs kan worden vervangen door een vegan variant gemaakt van blanke amandelen en dadels. Ook kan de poedersuiker worden weggelaten of vervangen door een gezondere topping zoals een laagje amandel of een gezonde frosting. Met deze alternatieve ingredienten en recepten is het mogelijk om een gezonder kerstbrood te bakken dat eveneens smaakt als de traditionele variant.

Bronnen

1. Glutenvrije kerststol (en vegan!)
2. Gezond kerstbrood
3. Hoe ongezond is kerststol?
4. Ons favoriete kerstbrood