Het gebruik van medicijnen speelt een belangrijke rol in de dagelijkse zorg voor gezondheid, zowel binnen de professionele zorg als bij zelfbehandeling. In Nederland is het verkoop- en gebruik van medicijnen reglementair goed geregeld, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen medicijnen met en zonder recept. Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) bepaalt welk medicijn welk verkoopsmodel kent, en welk soort toezicht nodig is. Deze regels zijn gelegd om zowel de effectiviteit van medicijnen te waarborgen als de veiligheid van de consument. In dit artikel wordt ingegaan op de kwestie van het bestellen en gebruiken van medicijnen zonder recept, met een focus op de relevante regelgeving, risico’s en alternatieven.

Het gebruik van medicijnen zonder recept, ook wel zelfzorgmedicijnen genoemd, biedt consumenten de mogelijkheid om zich zelf te beheren bij geringe klachten, zoals hoofdpijn, verkoudheid of darmklachten. Echter, het verkeerd gebruiken van deze middelen of het negeren van risico’s kan leiden tot onverwachte gevolgen. Bovendien zijn er regels en verantwoordelijkheden verbonden aan het bestellen van medicijnen, met name via internet. In dit artikel worden deze aspecten uitgebreid toegelicht, met een nadruk op de rol van de arts, de apotheek en de consument zelf.

Wanneer is een recept nodig?

De meeste medicijnen in Nederland zijn alleen te verkrijgen op voorschrift van een arts of andere zorgverlener. Dit geldt in het bijzonder voor middelen die verkeerd gebruikt kunnen worden, ernstige bijwerkingen kunnen veroorzaken of waarvoor het doseren en toezicht van een professional nodig is. Zoals aangegeven in bron [2], is een recept vaak nodig wanneer:

• de klacht die u wilt behandelen professioneel advies vereist;
• er risico’s verbonden zijn aan het gebruik van het medicijn zonder toezicht;
• het medicijn vaak verkeerd wordt gebruikt en potentiële schade kan veroorzaken;
• het betreft een nieuw medicijn waarbij meer onderzoek nodig is over veiligheid en effectiviteit in de praktijk.

In dergelijke gevallen is het belangrijk dat het medicijn door een arts wordt voorgeschreven en door een apotheker wordt afgeleverd. De apotheker speelt een essentiële rol bij het controleren van interacties met andere medicijnen en het beoordelen van de geschiktheid van het middel voor de consument.

Wanneer hebt u geen recept nodig?

Medicijnen zonder recept, ook wel zelfzorgmedicijnen, zijn bedoeld om tijdelijk te gebruiken bij klachten die meestal van korte duur zijn. Deze middelen zijn bedoeld voor situaties waarin een persoon zelf met de klachten kan omgaan, zoals bijvoorbeeld hoofdpijn of verkoudheid. Het CBG stelt vast waar deze middelen verkocht mogen worden: bijvoorbeeld alleen in de apotheek, of ook in drogisten, supermarkten of benzinestations. Deze verkooplocaties hangen af van de categorie van het medicijn.

Zelfzorgmedicijnen zijn onderverdeeld in drie categorieën: UA, UAD en AV. UA-medici zijn alleen verkrijgbaar in apotheek, UAD ook in drogisten, en AV in apotheek, drogist, supermarkt of benzinestation. Deze indeling is gebaseerd op het risico van het medicijn en de mate van toezicht die nodig is bij gebruik. Het CBG past deze categorieën regelmatig aan, afhankelijk van nieuwe wetenschappelijke inzichten en ervaringen in de praktijk.

Het gebruik van deze medicijnen zonder recept is toegestaan op voorwaarde dat de consument het middel correct gebruikt. De bijsluiter van het medicijn bevat belangrijke instructies over dosering, duur van gebruik en eventuele contra-indicaties. Bij twijfel of wanneer de klachten langer aanhouden, wordt geadviseerd om contact op te nemen met een arts of apotheker.

Risico’s van medicijnen zonder recept

Ondanks dat zelfzorgmedicijnen meestal veilig zijn, is het belangrijk om ervoor te waakken dat ze correct worden gebruikt. Geen enkel medicijn is zonder risico, ook niet die onder Algemene Verkoop (AV) vallen. Het risico hangt af van factoren zoals de dosis, het gebruik in combinatie met andere middelen en eventuele bijwerkingen. Bron [2] benadrukt dat het gebruik van deze middelen alleen veilig is als ze op de juiste manier worden gebruikt, zoals beschreven in de bijsluiter.

Bijvoorbeeld, paracetamol is een veelgebruikt medicijn zonder recept dat effectief is tegen hoofdpijn en koorts. Echter, het nemen van te hoge doseringen of het combineren met alcohol kan leiden tot leverbeschadiging. Ook neusspray en kruidengeneesmiddelen kunnen bij verkeerd gebruik schadelijk zijn. Het is daarom belangrijk dat consumenten goed informeerd zijn over de werking van het middel en de eventuele risico’s.

Het CBG stelt ook dat het gebruik van zelfzorgmedicijnen niet altijd een probleem oplost. Als klachten zich blijven voordoen of erger worden, is het aan te raden om professioneel advies in te winnen. Consumenten zijn verantwoordelijk voor het juiste gebruik van zelfzorgmedicijnen en moeten weten dat ze op eigen risico gebruiken.

Het belang van de apotheek

De apotheek speelt een centrale rol bij het gebruik van zowel receptgeneesmiddelen als zelfzorgmedicijnen. Bij het afhalen van een medicijn op recept controleert de apotheker of het middel veilig is in combinatie met andere medicijnen die de consument gebruikt. Ook wordt gecontroleerd of het middel geschikt is voor de persoon op basis van leeftijd, gezondheidstoestand en eventuele allergieën.

Bij het gebruik van zelfzorgmedicijnen is het aan te raden om deze aan de apotheker te melden, vooral als ze tegelijk worden gebruikt met medicijnen op recept. De apotheker kan dan beoordelen of er eventuele interacties zijn en of de dosering juist is. Het is dus belangrijk dat consumenten deze informatie delen, zodat de apotheek de juiste toezichtfunctie kan uitoefenen.

Het bestellen van medicijnen via internet

Het bestellen van medicijnen via internet is tegenwoordig een steeds populairdere manier om medicijnen te verkrijgen. Echter, het is belangrijk om te weten dat het veilig gebruik van medicijnen via internet alleen mogelijk is bij betrouwbare aanbieders. Bron [1] benadrukt dat betrouwbare aanbieders nooit receptgeneesmiddelen geven zonder een artsvoorschrift. Als u online medicijnen bestelt, moet u zorgvuldig controleren of de aanbieder betrouwbaar is.

Het stappenplan om dit te controleren omvat het volgende:

• Controleer of de website een geldig kwaliteitszegel heeft, zoals de Dignitas-keurmerk of een erkend kwaliteitsmerk;
• Controleer of de aanbieder is geregistreerd bij de Raad voor de Apotheek;
• Lees de voorwaarden en eventuele klachten van andere klanten;
• Controleer of het geneesmiddel dat u bestelt op de Geneesmiddeleninformatiebank van het CBG staat als een medicijn dat met of zonder recept verkrijgbaar is.

Het is belangrijk om te weten dat het bestellen van receptgeneesmiddelen zonder voorschrift van een arts illegaal is en dat het gebruik van dergelijke medicijnen uit onbetrouwbare bronnen gevaarlijk kan zijn. De samenstelling van nepmedicijnen kan namelijk afwijken van die van echte medicijnen, wat leidt tot onverwachte gevolgen.

Veilig gebruik van medicijnen zonder recept

Ondanks dat zelfzorgmedicijnen meestal veilig zijn, is het belangrijk om ervoor te waakken dat ze correct worden gebruikt. Het CBG adviseert om deze middelen alleen tijdelijk te gebruiken, zoals aangegeven in de bijsluiter. Het is belangrijk dat consumenten goed informeerd zijn over de werking van het middel en de eventuele risico’s. Bijvoorbeeld, paracetamol is een veelgebruikt medicijn zonder recept dat effectief is tegen hoofdpijn en koorts. Echter, het nemen van te hoge doseringen of het combineren met alcohol kan leiden tot leverbeschadiging. Ook neusspray en kruidengeneesmiddelen kunnen bij verkeerd gebruik schadelijk zijn.

Het CBG benadrukt ook dat het gebruik van zelfzorgmedicijnen niet altijd een probleem oplost. Als klachten zich blijven voordoen of erger worden, is het aan te raden om professioneel advies in te winnen. Consumenten zijn verantwoordelijk voor het juiste gebruik van zelfzorgmedicijnen en moeten weten dat ze op eigen risico gebruiken.

Alternatieven bij het gebruik van antibiotica

Bij bepaalde ziektes is het gebruik van antibiotica vaak onnodig of kan het worden beperkt. Bijvoorbeeld bij een ongecompliceerde blaasontsteking, zoals beschreven in bron [3], is het vaak mogelijk om zonder antibiotica te genezen. In veel gevallen kan het lichaam de infectie zelf afhandelen door veel te drinken en goed te plassen. In zulke gevallen is het aan te raden om te wachten en te zien of de klachten vanzelf overgaan. Als dat niet het geval is, is het mogelijk dat een antibioticakuur nodig is. Echter, het is belangrijk om antibiotica niet te gebruiken als het niet nodig is, omdat dit kan leiden tot antibioticaresistentie.

Het gebruik van antibiotica is een serieuze zaak, en het is aan te raden om hierover goed geïnformeerd te zijn. Het is verstandig om te weten dat het vaak voldoende is om te wachten en te zien of de klachten vanzelf overgaan, vooral bij lichte infecties. Het gebruik van pijnstillers zoals ibuprofen kan ook helpen bij het verlichten van klachten. Het is daarom belangrijk dat patiënten goed geïnformeerd worden door zorgverleners over de mogelijke alternatieven en het belang van verantwoord gebruik van medicijnen.

De rol van voorlichting en communicatie

Voorlichting speelt een belangrijke rol bij het gebruik van medicijnen, zowel met als zonder recept. Het is belangrijk dat consumenten weten wat een medicijn doet, hoe het gebruikt moet worden en welke eventuele risico’s er zijn. Voorlichting is vooral belangrijk bij het gebruik van zelfzorgmedicijnen, aangezien deze vaak zonder toezicht worden gebruikt.

Voorlichting over medicijnen is ook belangrijk bij het voorkomen van verkeerd gebruik. Bijvoorbeeld bij het gebruik van antibiotica is het belangrijk om te weten dat deze alleen gebruikt moeten worden als het nodig is. Het gebruik van antibiotica zonder noodzaak leidt tot antibioticaresistentie, wat een wereldwijde zorgzaamheid is. Het is daarom belangrijk dat patiënten goed geïnformeerd worden over de gebruikte middelen en de mogelijkheden voor alternatieven.

Het gebruik van voorlichting en communicatie is ook belangrijk bij het gebruik van medicijnen via internet. Het is belangrijk dat consumenten weten dat het bestellen van medicijnen via internet alleen veilig is bij betrouwbare aanbieders. Het is aan te raden om vooraf te controleren of de aanbieder betrouwbaar is, zoals beschreven in de stappenlijst.

Conclusie

Het gebruik van medicijnen, zowel met als zonder recept, speelt een belangrijke rol in de zorg voor gezondheid. Het CBG bepaalt welk medicijn welk verkoopsmodel kent en welk soort toezicht nodig is. Het gebruik van zelfzorgmedicijnen biedt consumenten de mogelijkheid om zichzelf te beheren bij geringe klachten, maar het is belangrijk om ervoor te waakken dat deze middelen correct worden gebruikt. Het bestellen van medicijnen via internet is tegenwoordig een steeds populairdere manier, maar het is belangrijk om te weten dat dit alleen veilig is bij betrouwbare aanbieders.

Het gebruik van medicijnen zonder recept is toegestaan op voorwaarde dat de consument goed informeerd is over de werking van het middel en de eventuele risico’s. Het is belangrijk dat consumenten weten dat ze verantwoordelijk zijn voor het juiste gebruik van deze middelen en dat ze op eigen risico gebruiken. Het gebruik van voorlichting en communicatie is belangrijk bij het voorkomen van verkeerd gebruik en het waarschijnlijk maken van het juiste gebruik van medicijnen.

Bronnen

1. Rijksministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport – Veilig online receptgeneesmiddelen bestellen zonder recept
2. College ter Beoordeling van Geneesmiddelen – Medicijninformatie met en zonder recept
3. LabMictA – Antibiotica bij blaasontsteking niet altijd nodig
4. Apotheek.nl – Ciprofloxacine
5. Apotheek.nl – Producten ciprofloxacine