De frikandel is een van de meest geliefde snacks in Nederland. Het is niet alleen populair in snackbars, maar ook in eigen keuken wordt steeds vaker gekozen voor het zelf maken van deze vleesstaaf. In dit artikel worden de geschiedenis, het recept, de verschillende varianten en het maken van frikandellen besproken. Op basis van de gegevens uit betrouwbare bronnen, wordt een duidelijk beeld getekend van wat de frikandel inhoudt, hoe het er oorspronkelijk uit zag en welke manieren er zijn om deze favoriete snack zelf te maken.

Wat is een frikandel?

Een frikandel is een worstvormige vleesballen die wordt gemaakt van gehakt, kruiden en bindmiddelen. Het is een typisch Nederlands product, ontstaan in de 19e eeuw, maar zoals blijkt uit bronnen, zijn er ook oudere verwijzingen naar vergelijkbare gerechten. De frikandel is eigenlijk een uitgerekte gehaktbal, die eerst wordt gekookt om de eiwitten te laten stollen en daarna wordt gefrituurd. De smaak is kruidig, doordat er een combinatie van kruiden zoals komijn, peper en gember gebruikt wordt. In tegenstelling tot een kroket, is een frikandel niet gevuld en heeft hij een eenvoudiger vorm.

De oorsprong van de frikandel is een onderwerp van discussie. In één bron wordt duidelijk vermeld dat Gerrit de Vries, een slagersknecht uit Dordrecht, de frikandel in 1850 bedacht. Zijn idee werd echter overgenomen door de firma Beckers uit Deurne, die het patent sindsdien beweren te bezitten. Echter, een ander onderzoek dat vermeld staat in de bronnen, toont aan dat er al in de 18e eeuw een recept voor een vleesstaaf is vermeld in een Gronings kookboek. Dit duidt op de mogelijkheid dat de oorsprong van de frikandel nog verder in de tijd ligt.

De geschiedenis van de frikandel

De geschiedenis van de frikandel is een mix van mythen, feiten en historische gegevens. In 1850 wordt Gerrit de Vries genoemd als de uitvinder van de frikandel, maar zoals uit een Gronings kookboek blijkt, was er al in de 18e eeuw sprake van een soortgelijk gerecht. Het recept dat uit dat kookboek is opgenomen, is gebaseerd op kalftvlees, niervet, citroenschil, kruidnagel, peper en nootmuskaat. Deze ingrediënten werden samengemengd en vervolgens gebakken aan het spit. Het is duidelijk dat de frikandel niet in één keer ontstond, maar eerder een evolutie was van vleesgerechten die al eerder in gebruik waren.

In moderne tijden is de frikandel verder ontwikkeld. De klassieke frikandel bestaat uit een mengsel van rundergehakt, varkensgehakt en kipgehakt. Aan het mengsel worden kruiden toegevoegd en vervolgens wordt het mengsel gevormd tot worsten, gekookt en gefrituurd. De frikandel is tegenwoordig ook verkrijgbaar in varianten zoals kipfrikandel of een XXL-versie. In Nederland wordt jaarlijks ongeveer 600 miljoen frikandellen geproduceerd, wat aantoont hoe groot de populariteit is van deze snack.

Recept voor handgemaakte frikandel

Er zijn verschillende manieren om frikandellen te maken, afhankelijk van de ingrediënten en de preferenties van de kook. In de bronnen zijn twee verschillende recepten vermeld, die beide een eigen smaak en structuur geven aan de frikandel. Hieronder staat een uitgebreide uitleg van beide recepten, zodat je als kok of kookentousiast kan kiezen welk recept het beste bij jou past.

Recept 1: Klassieke frikandel

Ingrediënten voor 14 frikandellen:

• 1 kilogram gehakt half om half
• 500 gram kipfilet
• 4 eieren
• 10 eetlepels ketjap
• 4 eetlepels zout
• 12 eetlepels paneermiddel
• 4 uien
• 4 theelepels zwarte peper
• 2 theelepels komijnpoeder
• 1 theelepel kruidnagelpoeder
• 4 theelepels mosterpoeder
• 1 eetlepel cayennepeper

Maken:

1. Meng het rundergehakt met kipfilet.
2. Voeg de eieren en ketjap toe en meng goed.
3. Doe de uien, zout, peper, komijn, kruidnagel, mosterpoeder en cayennepeper toe.
4. Meng alles tot een homogene massa.
5. Vorm worsten van ongeveer 16 tot 18 cm lang.
6. Bak de worsten in een pan tot ze volledig gaar zijn.
7. Dep ze droog en leg ze in een pan met frituurvet.
8. Bak tot ze goudkleurig worden en naar boven drijven.

Tip: Je kunt de hoeveelheden van de ingrediënten aanpassen om de smaak naar je eigen voorkeur te krijgen. Het is mogelijk om bijvoorbeeld meer of minder ketjap toe te voegen voor extra smaak.

Recept 2: Gekookte frikandel met bouillon

Ingrediënten:

• 250 gram rundergehakt
• 250 gram varkensgehakt
• 250 gram kipgehakt
• 2 uien
• 2 eieren
• 6 eetlepels paneermeel
• 5 eetlepels ketjap
• 3 theelepels peper
• 3 theelepels zout
• 2 theelepels mosterdpoeder
• 1,5 theelepel komijn
• 1 theelepel koriander
• 1 theelepel gemberpoeder
• 1 theelepel knoflookpoeder
• 1 stukje foelie
• 0,5 theelepel kardemom
• 0,5 theelepel chilipoeder
• 0,25 theelepel nootmuskaat
• 1 liter runderbouillon

Maken:

1. Meng alle soorten gehakt met elkaar.
2. Voeg de eieren en ketjap toe en kneed goed.
3. Voeg daarna alle kruiden toe en meng tot een homogene massa.
4. Vorm balletjes van ongeveer 70 tot 80 gram en rol ze tot worsten van 16 tot 18 cm.
5. Rol de worsten in huishoudfolie en laat even rusten.
6. Verwarm de runderbouillon en laat de worsten in de folie inrollen.
7. Gaar de frikandellen in de bouillon gedurende ongeveer 15 minuten.
8. Dep de worsten droog en rol ze opnieuw in huishoudfolie.
9. Laat ze afkoelen in de koelkast.
10. Bak ze in frituurvet op 180 graden gedurende ongeveer 4 minuten.

Tip: Het gebruik van runderbouillon zorgt voor een extra smaakrijke frikandel. Je kunt eventueel zelf bouillon bereiden of een gekoelde variant uit de winkel gebruiken.

Varianten en toepassingen

De frikandel is inmiddels verder ontwikkeld naar verschillende varianten en toepassingen. In winkels en snackbars zijn er diverse soorten frikandellen verkrijgbaar, zoals kipfrikandel, XXL frikandel, frikandelbroodje en de loempiadel, een frikandel ingelegd in loempia-deeg.

Kipfrikandel:
De kipfrikandel is een variant waarin kipgehakt gebruikt wordt in plaats van rundergehakt. Het geheel is lichter van smaak en bevat meestal minder vet. Het is een populair alternatief voor mensen die liever vlees met een lage vetgehalte eten.

XXL frikandel:
De XXL frikandel is een grotere versie van de klassieke frikandel. Deze variant is ideaal voor mensen met een groter eetappetiet of voor speciale gelegenheden. De ingrediënten zijn gelijk, maar de hoeveelheden worden aangepast om een grotere worst te maken.

Frikandelbroodje:
Het frikandelbroodje is een klassieke snack in Nederland, bestaande uit een frikandel in een broodje met zoet of zout garnituur. Het is een veel verkochte snack in snackbars en is ook populair in eigen keuken.

Loempiadel:
De loempiadel is een variant waarbij de frikandel is ingelegd in een loempia-deeglaag. Het is een mix tussen frikandel en loempia en biedt een extra textuur aan het gerecht. Het is een populaire variant bij feesten en maaltijden.

Tips voor het maken van frikandellen

Het maken van frikandellen is een leuke activiteit, maar het is belangrijk om een paar tips in de gaten te houden om de beste resultaten te behalen. Hieronder volgen enkele praktische tips:

1. Gebruik een mix van vleessoorten

Een klassieke frikandel bestaat uit een mengsel van rundergehakt, varkensgehakt en kipgehakt. Deze mix zorgt voor een balans van smaak en textuur. Als je een lichtere frikandel wilt, kun je de hoeveelheid varkensgehakt verlagen.

2. Gebruik voldoende bindmiddelen

Het gebruik van bindmiddelen zoals eieren en ketjap zorgt ervoor dat de frikandel niet in elkaar krimpt of uiteenvalt tijdens het koken en frituren. Zorg ervoor dat het mengsel goed gekneed is en homogeen is.

3. Vorm de frikandel goed

Een goede vorm is essentieel voor een mooie frikandel. Rol de worsten zorgvuldig en probeer ze zo glad mogelijk te maken. Je kunt de worsten ook even laten rusten in huishoudfolie zodat ze de vorm behouden.

4. Kook en frituur op de juiste temperatuur

De frikandel moet eerst gekookt worden om de eiwitten te laten stollen. Vervolgens moet hij gefrituurd worden op 180 graden. Zorg ervoor dat de frituurpan niet te vol is, zodat de frikandellen goed kunnen uitzetten en goudkleurig worden.

5. Experimenteer met kruiden

Kruiden zijn een belangrijk onderdeil van de frikandel. Je kunt experimenteren met hoeveelheden en soorten kruiden om de smaak naar je eigen voorkeur aan te passen. Probeer bijvoorbeeld extra gember of chilipoeder toe te voegen voor een extra smaak.

De populariteit van frikandellen in Nederland

In Nederland zijn frikandellen een nationale lievelingssnack. Volgens de bronnen worden jaarlijks ongeveer 600 miljoen frikandellen geproduceerd in Nederland. Van alle gegeten frituursnacks is de vleesstaaf goed voor 30 procent, wat betekent dat de frikandel populairder is dan de kroket. De meeste frikandellen worden ’s avonds gegeten, wat aantoont dat het een favoriete snack is na het werk of in het weekend.

Een enquête uitgevoerd door het tijdschrift GezondNu toont aan dat 33% van de Nederlanders minimaal een keer per week naar een snackbar gaat. Mannen kiezen vaak voor frikandellen uit de snackbar, terwijl vrouwen vaker voor supermarktfrikandellen kiezen. Dit duidt op verschillen in eetgedrag tussen de seksen, maar het is duidelijk dat de frikandel een belangrijke rol speelt in de Nederlandse eetcultuur.

Frikandellen in de culinair competitie

Frikandellen zijn niet alleen een favoriete snack, maar ook een populaire sport in de vorm van frikandel-eetwedstrijden. Het wereldrecord frikandel eten staat sinds 2005 op naam van Sjonnie Noordeinde uit Delft. Hij at 47 frikandellen in één uur, wat ruimschoots is boven het vorige record van 25 frikandellen. Andere wedstrijden duren bijvoorbeeld een half uur of langer en de uitslag wordt bepaald op basis van het aantal of gewicht van de gegeten frikandellen.

Een bekend voorbeeld is Jan Willem Hilliger, die in een wedstrijd in Dokkum 15 frikandellen at in een half uur. Kort na zijn overwinning had hij echter meer moeite dan hij erin had. Dit duidt op de lichamelijke inspanning die het eten van veel frikandellen met zich meebrengt.

Het is belangrijk om bij een wedstrijd de regels goed te lezen. Niet alle wedstrijden zijn gelijk en de regels kunnen variëren van duur tot het maximum aantal frikandellen. Het is ook belangrijk om op te letten voor de veiligheid, zodat er geen ernstige gevolgen zijn van het eten van te veel frikandellen in korte tijd.

Conclusie

De frikandel is een klassieke Nederlands gerecht dat inmiddels verder is ontwikkeld in verschillende varianten. Het is een favoriete snack die zowel in de snackbar als in eigen keuken wordt genoten. Het maken van frikandellen is een leuke activiteit waarbij je je creativiteit kunt uiten, bijvoorbeeld door met kruiden of ingrediënten te experimenteren. Op basis van de bronnen zijn er verschillende recepten beschikbaar, die elk hun eigen smaak en structuur bieden. Bovendien is het duidelijk dat de frikandel een belangrijke rol speelt in de Nederlandse eetcultuur en dat hij een unieke plek heeft in de culinair geschiedenis.

Bronnen

1. Zelf frikandellen maken
2. Thuis frikandellen maken
3. Frikandellen zelf maken
4. De dag van de frikandel