In de post-oorlogse jaren, vooral tussen 1945 en 1950, ontbraken veel dagelijkse levensmiddelen op de Nederlandse markt. In deze tijd van beperkte middelen en soberheid ontstonden eenvoudige maar hartige recepten, waarbij innovatie en kreativiteit met beperkte ingrediënten een centrale rol speelden. Het kookboekje van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond uit 1946 is een waardevolle bron die ons inzicht geeft in deze eeuwige kooktradities. Dit artikel richt zich op het flensjesrecept uit dat kookboekje, met een kijk naar de historische context, de gebruikte ingrediënten en de bereidingsmethode, evenals aanvullende varianten en tips uit andere bronnen. Het doel is om een duidelijk en informatief overzicht te geven van dit klassieke nagerecht, geschikt voor zowel historisch geïnteresseerden als culinair enthousiastelingen.

Historische Context van het Flensjesrecept

Het flensjesrecept komt uit een kookboek dat in 1946 werd gepubliceerd door de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond. Deze organisatie had al in 1934 haar eerste kookboek voor jonge boerinnen uitgebracht, maar de Tweede Wereldoorlog vertraagde de verschijning van de derde druk. In deze tijd, direct na de oorlog, was de voedseltoevoer nog beperkt, en was het gebruik van levensmiddelen met zorg en doelgerichtheid nodig. Het kookboek bevatte daardoor eenvoudige recepten die goed uitkomsten met weinig ingrediënten en energiegebruik.

Deze maaltijd, een klassieke vastenmaaltijd, bevatte een voor- en hoofdgerecht, evenals het flensjesnagerecht. Vastendagen werden in die tijd in de katholieke traditie gevierd, en het was gebruikelijk om in deze periodes dierenproducten te vermijden. De flensjes zijn een eenvoudig en voedzaam nagerecht, gemaakt met melk, bloem, eieren en boter — ingrediënten die in die tijd relatief makkelijk te verkrijgen waren, zeker in agrarische regio’s.

Recept: Flensjes uit het Kookboek van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond

Ingrediënten (voor 4 personen)

• 125 gram bloem
• ½ liter melk
• 2 eieren
• Een snufje zout
• 50 gram boter of olie (voor het bakken van de flensjes)

Bereidingsmethode

1. Doe de bloem in een kom.
2. Breek de eieren in de kom en voeg het zout toe.
3. Voeg een weinig melk toe en roer goed, zodat de kluitjes verdwijnen.
4. Voeg de rest van de melk toe en roer het beslag goed door tot het glad is.
5. Verhit de boter of olie in een pan.
6. Giet een beetje beslag in de pan, zodat de bodem van de pan volledig bedekt is.
7. Bak de flensjes tot ze goudbruin zijn en licht geroosterd.
8. Rol ze met twee vorken op en strooi er suiker of een andere vulling op, indien gewenst.

Het recept biedt ook een alternatief waarbij de boter eerst gesmolten wordt en direct in het beslag wordt geroerd. Dit maakt het proces efficiënter en zuiniger, wat in de post-oorlogse context zeer belangrijk was.

Varianten en Aanvullende Informatie

Ondanks de eenvoud van het basisrecept zijn er diverse manieren om flensjes te varieren, afhankelijk van beschikbaarheid en smaak. De volgende varianten zijn afgeleid van de beschikbare bronnen en kunnen nuttig zijn voor kookenthusiastelingen die op zoek zijn naar een modernere twist op een klassiek gerecht.

Flensjes met Vulling (zoet of hartig)

Zoete Variant

• 125 gram magere kwark
• 1 eidooier
• 8 gedroogde abrikozen
• 40 gram gemengde noten
• 25 gram rozijnen
• 1 zakje vanillesuiker
• Poedersuiker

Bereidingsmethode: 1. Klop de eidooier door de kwark. 2. Snijd de abrikozen in reepjes en mix deze met de noten, rozijnen en vanillesuiker. 3. Verdeel de vulling over de flensjes. 4. Vouw de flensjes dubbel of in vieren en bak ze kort aan beide kanten. 5. Bestrooi met poedersuiker voor een extra zoete afwerking.

Hartige Variant

• 1 eetlepel geraspte kaas
• 1 eetlepel gekruide spek of gekruide worst
• 1 lepel snijsel

Bereidingsmethode: 1. Vermeng de kaas of gekruide spek met een beetje zout en peper. 2. Vul de flensjes en bak ze aan beide kanten tot de vulling goed is doorgebakken.

Alternatief Recept: Flensjes in de Oven

Een alternatieve bereidingsmethode is het maken van flensjes in een oven, wat ideaal is als men de eenvoudige pan niet wil gebruiken of als men een groter aantal tegelijk wil bereiden. Deze methode maakt gebruik van een langwerpige ovenschaal en is geschikt voor zowel zoete als hartige vullingen.

Ingrediënten (voor 4 flensjes): - 100 gram bloem
- 2 eieren
- 2 dl water
- Olijfolie

Bereidingsmethode: 1. Doe de bloem in een beslagkom. 2. Klop de eieren los en voeg ze toe aan de bloem. 3. Giet het water beetje bij beetje toe en mix tot een gladde massa ontstaat. 4. Verhit een anti-aanbakpan en bak vier dunne flensjes. 5. Vouw de flensjes op, vul ze met de gewenste vulling en bak ze in de oven bij 175 °C gedurende 45 minuten. 6. Laat afkoelen en bestrooi met poedersuiker of zout, afhankelijk van de vulling.

Tips voor het Maken van Flensjes

1. Beslag maken: Het is belangrijk om het beslag glad en zonder kluitjes te maken. Dit wordt bereikt door eerst de eieren los te kloppen en geleidelijk het vocht toe te voegen.
2. Bakken: De pan moet warm zijn, maar niet te heet, om te voorkomen dat de flensjes aanbranden. Het is aan te raden om de pan eerst te testen met een druppel water.
3. Afwerking: Als men wil dat de flensjes extra luchtig zijn, kan men het beslag met een garde goed luchtrijkel maken door het te kloppen.
4. Vulling: Voor een zoete variant is een mix van fruit, noten en suiker ideaal. Bij hartige varianten is gekruide spek of kaas een goede keuze.
5. Ovenmethode: Bij het bakken in de oven is het belangrijk dat de flensjes goed in de ovenschaal liggen en dat het deeg niet te droog wordt. Een beetje vet in de schaal voorkomt dat het deeg aan kleef.

Flensjes in de Moderne Kookkunst

Hoewel de originele flensjes uit het kookboek van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond eenvoudig zijn, zijn ze vrij makkelijk aan te passen aan moderne kookpraktijken. Het gebruik van andere vullingen of bereidingsmethoden maakt het mogelijk om het klassieke gerecht een tijdloos karakter te geven. Daarnaast kunnen flensjes ook worden gebruikt als basis voor andere gerechten, zoals pannenkoeken of crepes, afhankelijk van de dikte en de ingrediënten.

Flensjes en Pannenkoeken: Een Vergelijking

Flensjes en pannenkoeken lijken op elkaar, maar er zijn belangrijke verschillen. Pannenkoeken zijn dikker, en worden vaak gemaakt met bakpoeder of gist, terwijl flensjes een eenvoudiger beslag hebben. Daarnaast zijn pannenkoeken meestal groter en worden ze vaak op een plakje geserveerd, terwijl flensjes meestal klein zijn en als omslag gebruikt worden voor vullingen.

Overeenkomsten: - Beide gerechten zijn gebaseerd op een beslag van bloem, eieren en vocht. - Beide kunnen zoet of hartig worden gemaakt. - Beide worden meestal gebakken in een pan of oven.

Verschillen:

Flensjes in andere Culinaire Tradities

Flensjes komen ook voor in andere culinaire tradities, zoals bijvoorbeeld in Israël (blintzes) en in IJsland (pönnukókur), waar ze vaak in combinatie met andere gerechten of als snacks worden gebruikt. De Israëlische blintzes zijn een soort pannenkoek die gevuld kan zijn met zoete of hartige ingrediënten. De IJslandse pönnukókur zijn dikkere, luchtige pannenkoeken die vaak met slagroom en jam worden gegeten. Deze varianten tonen aan dat flensjes een universele en flexibele basis zijn, geschikt voor diverse smaken en bereidingswijzen.

Flensjes als Snack of Tussendoor

Buiten hun gebruik als nagerecht kunnen flensjes ook als tussendoor of snack gemaakt worden. Het is een eenvoudig gerecht dat snel bereid kan worden en goed bewaard blijft. Men kan flensjes bijvoorbeeld op voorhand maken en op kamertemperatuur bewaren, of ze even snel opwarmen in de oven of een pan. Het gebruik van andere vullingen maakt het mogelijk om flensjes te varieren, afhankelijk van de beschikbare ingrediënten of het gewenste smaakprofiel.

Nutritional Aspecten

De flensjes zijn voedzaam, vooral door de combinatie van melk, eieren en bloem. Deze ingrediënten bieden een goede hoeveelheid eiwitten, koolhydraten en vetten, die samen een evenwichtig maaltijdsbestand vormen. De toevoeging van vullingen zoals kwark, noten of kaas kan het voedingsprofiel verder verbeteren door extra eiwitten, vezels en gezonde vetten toe te voegen.

Nutritional Waarden per Portie

Opmerking: De exacte waarden kunnen variëren afhankelijk van de bereidingsmethode en de gebruikte vullingen.

Flensjes in de Klassieke Kookkunst

Het flensjesrecept uit het kookboek van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond is een voorbeeld van de klassieke kookkunst uit de middeleeuwse en post-oorlogse periode. Het gebruik van eenvoudige ingrediënten en technieken maakt het gerecht toegankelijk voor iedereen, ongeacht de ervaring in de keuken. Het recept toont ook aan hoe belangrijk het was om met weinig middelen veel te bereiden, iets wat nog steeds van toepassing is in de moderne culinair praktijk.

De Rol van het Kookboek in de Culinaire Geschiedenis

Het kookboek van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond speelt een belangrijke rol in de culinaire geschiedenis. Het kookboek bevat niet alleen recepten, maar ook kooktips en ideeën voor maaltijden die geschikt zijn voor vastendagen en carnaval. Het is een bron van inzicht in de maatschappelijke en culturele context van die tijd, evenals in de kookpraktijken van agrarische gezinnen. Het gebruik van lokale ingrediënten en eenvoudige bereidingsmethoden maakt het kookboek een waardevolle bron voor historisch onderzoek en culinair herinneren.

Flensjes in de Moderne Keuken

De eenvoud van het flensjesrecept maakt het een populaire keuze in de moderne keuken. Het gerecht kan snel bereid worden, is eenvoudig op te sluiten en kan op verschillende manieren gemaakt worden. De flexibiliteit van het recept maakt het geschikt voor zowel hartige als zoete maaltijden, wat het een veelzijdig gerecht geeft. Daarnaast is het gebruik van een ovenschaal of pan een eenvoudige manier om het gerecht te bereiden, zonder dat men een complexe keukenuitrusting nodig heeft.

Flensjes en Duurzaamheid

In de huidige context van duurzaamheid en voedselbeperking is het flensjesrecept ook van toepassing. Het gebruik van eenvoudige ingrediënten en het vermijden van overmaat maakt het gerecht duurzaam. Daarnaast is het gerecht geschikt voor het gebruik van restvoedsel, zoals overtollige melk of eieren. Het is ook een goed voorbeeld van hoe men met weinig middelen veel kan bereiden, iets wat in de moderne tijd steeds belangrijker wordt.

Conclusie

Flensjes zijn een klassiek gerecht dat eenvoud, flexibiliteit en voedzaamheid combineert. Het flensjesrecept uit het kookboek van de Noord-Brabantse Christelijke Boerenbond is een waardevolle bron van inzicht in de kookpraktijken van de post-oorlogse periode. Het gebruik van eenvoudige ingrediënten en technieken maakt het gerecht toegankelijk voor iedereen, ongeacht de ervaring in de keuken. De bereidingsmethode is eenvoudig en efficiënt, en het gerecht kan zowel zoet als hartig gemaakt worden. De geschiedenis van het gerecht en de context waarin het ontstaan is, geven het een unieke waarde in de culinaire geschiedenis. Het flensjesrecept is niet alleen een historisch gerecht, maar ook een moderne keukenklassieker die nog steeds actueel is in de huidige culinair praktijk.

Bronnen

1. Weekmenu 8 eind februari: een winterse vastenmenu uit 1946
2. Blintzes: Israëlische gevulde flensjes
3. Islenskar pönnukoekur: IJslandse pannenkoeken
4. Focaccia-recept