Receptplicht en de toekomst van erectiepillen in Nederland: een kritisch overzicht
In Nederland is de discussie over de toegankelijkheid van erectiepillen al jaren aan de orde. Momenteel zijn deze middelen uitsluitend op recept verkrijgbaar, wat betekent dat patiënten eerst een arts moeten raadplegen voordat ze het medicijn kunnen innemen. Echter, er is een sterke beweging in gang die pleit voor het receptvrij maken van erectiepillen, met het argument dat het huidige systeem voor veel mannen ontoegankelijk is en dat het illegale gebruik op internet een gevaarlijk alternatief vormt. Deze discussie brengt belangrijke vragen op tafel, zowel qua toegankelijkheid als qua veiligheid en gezondheidsrisico’s. In dit artikel zullen we de huidige situatie, de standpunten van betrokken partijen, en de medische en sociale implicaties van het receptvrij maken van erectiepillen nagaan.
De huidige toegankelijkheid van erectiepillen in Nederland
Erectiepillen zoals sildenafil (Vaigra), tadalafil (Cialis) en vardenafil (Levitra) zijn momenteel uitsluitend via een artsrecept verkrijgbaar in Nederland. Deze middelen behoren tot de zogenaamde Uitsluitend Recept (UR)-producten, wat betekent dat ze alleen kunnen worden verkregen met een voorschrift van een arts. De reden achter deze regeling is medisch en gericht op veiligheid. Het gebruik van erectiepillen kan namelijk gevaarlijk zijn voor bepaalde groepen mensen, zoals mannen met hart- en vaatziekten, diabetes of lever- of nierproblemen. De werkzame stoffen in deze middelen kunnen bijvoorbeeld de bloeddruk verlagen, wat in combinatie met andere medicijnen of onderliggende aandoeningen levensbedreigend kan zijn.
Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) is verantwoordelijk voor het besluit of een medicijn op recept moet blijven of vrijgegeven kan worden. Tot op heden heeft het CBG het pleidooi voor het receptvrij maken van erectiepillen afgekeurd. Volgens voorzitter Ton de Boer is het gebruik van erectiepillen bij sommige mannen gevaarlijk en moet het gebruik onder medische begeleiding blijven. Het CBG benadrukt dat het medicijn niet zonder risico is en dat een arts en apotheker de rol van begeleider en beperker moeten blijven spelen.
De illegale markt en het probleem van toegankelijkheid
Hoewel erectiepillen op recept verkrijgbaar zijn, blijkt uit meerdere bronnen dat een groot percentage van de gebruikers deze pillen niet via officiële kanalen verkrijgt. Uit onderzoek van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) blijkt dat meer dan zestig procent van de mannen die erectiepillen gebruiken, deze op de illegale markt koopt, vaak via internet. Deze markt is niet gereguleerd en biedt vaak namaakproducten die niet alleen mogelijk minder effectief zijn, maar ook gevaarlijk kunnen zijn. De stoffen die erin verwerkt zijn, kunnen onbekend zijn of schadelijk voor de gezondheid.
Directeur Ruud Coolen-van Brakel benadrukt dat het gebruik van illegale erectiepillen vergelijkbaar is met het spelen aan een Russische roulette. Het medicijn kan bijvoorbeeld niet werken, te veel werken of gevaarlijke bijwerkingen veroorzaken. Bij namaakproducten is het moeilijk te beoordelen of het middel veilig is voor iemand met een onderliggende aandoening.
De oorzaak van dit illegale gebruik ligt volgens Coolen-van Brakel bij de hoge drempel die mannen moeten overwinnen om een arts te raadplegen. Veel mannen voelen zich schuldig of vernederd om over erectieproblemen te spreken, wat leidt tot het ontwijken van medische hulp. Coolen-van Brakel pleit daarom voor het receptvrij maken van erectiepillen, zolang er wel voldoende voorlichting en controle is bij de apotheek. Zo zou het gebruik van illegale pillen verminderen, omdat mensen beter toegang krijgen tot het middel via een gereguleerde weg.
De rol van de apotheek en het IVM-advies
Het IVM is een ander belangrijke speler in deze discussie. Het instituut roept al langer op tot het stoppen van de receptplicht voor erectiepillen. Het IVM wijst erop dat Groot-Brittannië inmiddels de receptplicht heeft afgeschaft. Daar mogen erectiepillen nu op voorwaarde van een gesprek met de apotheker worden verkregen. De apotheker heeft in dat model de rol van begeleider en adviserende partij. Voordat het medicijn uitgedeeld wordt, informeert de apotheker de patiënt over eventuele gezondheidsrisico’s, de gebruikte medicatie en de aanwezige symptomen. Bovendien wordt het medicijn geweigerd als de patiënt bijvoorbeeld nitraten gebruikt, wat een gevaarlijk combinatie is met erectiepillen.
Volgens het IVM zijn apothekers in Nederland goed in staat om dit model te implementeren. Ze benadrukken dat het weglaten van de verplichte drempel van de huisarts zou kunnen leiden tot een afname van illegaal gebruik en een toename van verantwoord gebruik. Het IVM roept de fabrikanten op om een herbeoordeling van de status van erectiepillen aan te vragen bij het CBG, met als doel dat ze vanaf januari 2019 uitsluitend via de apotheek verkrijgbaar kunnen zijn.
De standpunten van medici en seksuologen
Hoewel er sterke argumenten zijn voor het receptvrij maken van erectiepillen, zijn er ook medici en seksuologen die tegen dit idee zijn. Peter Leusink, huisarts en seksuoloog, benadrukt dat erectiepillen geen oplossing zijn voor onderliggende problemen zoals stress, emotionele spanningen of lage libido. Hij wijst erop dat het medicijn een erectie kan veroorzaken, maar dat het geen oplossing biedt voor het emotionele aspect van seksualiteit. Leusink benadrukt ook dat het medicijn alleen effectief is bij een echte fysiologische oorzaak van erectieproblemen, en dat het gebruik van het medicijn zonder medische begeleiding niet aan te raden is.
Volgens Leusink is het belangrijk dat mannen eerst over hun problemen praten met een arts, zodat eventuele onderliggende aandoeningen zoals hartproblemen of diabetes kunnen worden geïdentificeerd. Een arts kan ook uitleggen hoe het medicijn precies werkt en welke bijwerkingen mogelijk zijn. Leusink benadrukt dat het medicijn geen oplossing is voor iedereen en dat het beter werkt als het wordt ingezet op de juiste manier.
De veiligheid en de medische risico’s
Erectiepillen bevatten werkzame stoffen zoals sildenafil, tadalafil en vardenafil, die allemaal de bloeddruk kunnen verlagen door de bloedvaten te ontspannen. Dit is de gewenste werking bij een erectieprobleem, maar het kan gevaarlijk worden in combinatie met andere medicijnen of bij bepaalde aandoeningen. De CBG wijst erop dat erectiepillen bijvoorbeeld niet gebruikt mogen worden door mensen met hartfalen, ernstige lever- of nierproblemen of bepaalde erfelijke oogziekten zoals retinitis pigmentosa. Ook mensen die nitraten gebruiken, zoals bij angina pectoris, mogen deze pillen niet innemen, omdat het combinatie levensbedreigend kan zijn.
Bij het gebruik van illegale erectiepillen is het moeilijker om te bepalen of het medicijn veilig is voor een individu. Deze pillen kunnen namelijk een andere samenstelling hebben, of verontreinigd zijn met schadelijke stoffen. Het IVM benadrukt dat de illegale markt een gevaarlijk alternatief is, omdat er geen garantie is voor kwaliteit of veiligheid.
De voordelen van receptvrij maken
Ondanks de medische risico’s en de bezorgdheden van seksuologen, pleiten veel partijen voor het receptvrij maken van erectiepillen. De voornaamste reden hiervoor is de toegankelijkheid. Veel mannen voelen zich niet gemakkelijk om over erectieproblemen te praten, wat leidt tot het vermijden van medische hulp. Het IVM benadrukt dat het weglaten van de verplichte drempel van de arts zou kunnen leiden tot een toename van verantwoord gebruik en een afname van illegaal gebruik.
Een ander argument is dat de illegale markt op dit moment een groter gevaar vormt dan het huidige systeem. Het IVM wijst erop dat het gebruik van illegale pillen leidt tot onbekende risico’s, terwijl het receptvrij maken bij een gereguleerde apotheek het gebruik onder controle zou houden. Bovendien benadrukt het IVM dat het model van Groot-Brittannië aantoont dat het mogelijk is om erectiepillen veilig te leveren zonder een artsrecept, mits er voldoende voorlichting en controle is.
De rol van de apotheek in een nieuwe model
Als erectiepillen uitsluitend via de apotheek verkrijgbaar worden, moet de rol van de apotheker veranderen. In het Britse model is de apotheker verantwoordelijk voor het informeren van de patiënt over de mogelijke risico’s en het beoordelen van de geschiktheid van het medicijn. In Nederland benadrukt het IVM dat apothekers goed in staat zijn om deze rol op te nemen. Ze benadrukken dat het belangrijk is dat de patiënt eerst een gesprek heeft met de apotheker, waarin hij of zij vertelt over eventuele gezondheidsproblemen, gebruikte medicijnen en de aanwezige symptomen.
De apotheker kan dan bepalen of het medicijn veilig is voor de patiënt en of er reden is om het medicijn te weigeren. Bijvoorbeeld, als de patiënt nitraten gebruikt, mag het medicijn niet worden uitgedeeld. Ook moet de patiënt op de hoogte worden gebracht van de mogelijke bijwerkingen en het juiste gebruik van het medicijn. Dit model zou het mogelijk maken om erectiepillen veilig te leveren zonder dat er een artsrecept nodig is.
De voor- en nadelen van het huidige systeem
Het huidige systeem waarin erectiepillen uitsluitend via een artsrecept verkrijgbaar zijn, heeft zowel voordelen als nadelen. De voornaamste voordeel is de veiligheid. Een arts kan bepalen of het medicijn veilig is voor de patiënt, en eventuele onderliggende aandoeningen identificeren. Het artsrecept fungeert dus als een filter, waarbij alleen patiënten die aan de medische voorwaarden voldoen, toegang krijgen tot het medicijn.
Een ander voordeel is dat het artsrecept zorgt voor een begeleiding van de patiënt. Een arts kan uitleggen hoe het medicijn werkt, welke bijwerkingen mogelijk zijn, en hoe het gebruikt moet worden. Dit helpt de patiënt om het medicijn verantwoord te gebruiken en de risico’s te begrijpen.
De nadelen van het huidige systeem zijn echter ook duidelijk. Veel mannen voelen zich niet gemakkelijk om over erectieproblemen te praten, wat leidt tot het vermijden van medische hulp. Dit heeft tot gevolg dat een groot aantal mannen kiest voor illegale pillen, die mogelijk gevaarlijk zijn. Daarnaast is het systeem duidelijk ontoegankelijk voor mensen die geen toegang hebben tot een arts of die het gevoel van schaamte niet overwinnen kunnen.
De toekomst van erectiepillen
De toekomst van erectiepillen in Nederland is momenteel niet vastgelegd. Het CBG heeft het pleidooi voor het receptvrij maken van het medicijn afgekeurd, maar het IVM en andere partijen blijven druk uitoefenen op de regering en de fabrikanten om een herbeoordeling aan te vragen. Het is mogelijk dat er binnen de komende jaren een verandering komt, aangezien de illegale markt groter wordt en het gevoel van schaamte onder mannen niet verdwijnt.
Als het receptvrij maken van erectiepillen doorgevoerd wordt, moet het gebeuren op een verantwoorde manier. Dat betekent dat er voldoende voorlichting en controle moet zijn bij de apotheek, en dat het gebruik van het medicijn veilig is voor de patiënt. Het Britse model is hierin een goed voorbeeld, maar het is nog te zien of dit model geschikt is voor Nederland.
Conclusie
De discussie over de toegankelijkheid van erectiepillen in Nederland is complex en betreft zowel medische als sociaal-culturele aspecten. Het huidige systeem waarin erectiepillen uitsluitend via een artsrecept verkrijgbaar zijn, heeft duidelijke voordelen qua veiligheid en medische begeleiding. Echter, het heeft ook nadelen, zoals het gevoel van schaamte bij mannen en de groeiende illegale markt. Het IVM en andere partijen pleiten voor het receptvrij maken van erectiepillen, met de rol van de apotheek als begeleider. Deze aanpak zou kunnen leiden tot een toename van verantwoord gebruik en een afname van illegaal gebruik. Het CBG benadrukt echter dat het medicijn gevaarlijk kan zijn voor bepaalde groepen en dat het gebruik onder medische begeleiding moet blijven. De toekomst van erectiepillen in Nederland is dus niet duidelijk, maar de druk op de regering en de fabrikanten om een herbeoordeling aan te vragen is zichtbaar.