Neussprays zijn een veelgebruikte therapie voor het behandelen van zowel allergische als niet-allergische rinitis. Tijdens zwangerschap, borstvoeding en bij ouderen is het gebruik van neussprays een relevante optie, vooral als systemische behandelingen niet gewenst zijn. In dit artikel wordt een gedetailleerde toelichting gegeven op de verschillende soorten neussprays, hun indicaties, effectiviteit, mogelijke bijwerkingen en richtlijnen voor toepassing. Het artikel richt zich op patiënten, zorgverleners en andere betrokkenen die op zoek zijn naar betrouwbare en actuele informatie over neussprays.

Algemene aandachtspunten bij het gebruik van neussprays

Neussprays zijn een lokale toedieningsvorm en worden gebruikt bij verschillende vormen van rinitis. Het voordeel van deze toedieningsvorm is dat de systemische opname lager is dan bij orale geneesmiddelen. Dit is met name belangrijk bij zwangere vrouwen en bij lactatie, waarbij systemische effecten voor de foetus of het kind zorgwekkend kunnen zijn. Neussprays met corticosteroïden zoals beclometason, budesonide en fluticason zijn vaak de voorkeur in deze situaties.

Voor patiënten met allergische rinitis is het gebruik van corticosteroïdneussprays een aanbevolen behandeling, mits het niet-allergische rinitis betreft. De effectiviteit van deze geneesmiddelen is gebaseerd op het lokale effect op de inflammatie in de neusholte, waardoor de symptomen van rinitis kunnen worden verminderd.

Advies voor patiënten bij het gebruik van neussprays

Het gebruik van neussprays vereist een correcte techniek om effectiviteit en veiligheid te waarborgen. Voor patiënten is het belangrijk om voor het gebruik van de spray de neus te snuiten, en van het neustussenschot af te sprayen. Dit dient om bloederige wondjes te voorkomen, die kunnen leiden tot een neusseptumperforatie. Bij het toepassen van de neusspray is het aan te raden om het neustussenschot te vermijden door bijvoorbeeld met de linkerhand in het rechterneusgat te sprayen en vice versa.

Daarnaast is het belangrijk dat patiënten de juiste techniek leren en deze bij verdere afspraken kunnen laten controleren. Ook is het aan te raden om de medicatie al voorafgaand aan blootstelling aan allergenen te gebruiken, zodat de effectiviteit wordt verhoogd. Bovendien is het essent om de medicatie consistent te gebruiken totdat de blootstelling verdwenen is, om exacerbaties te voorkomen.

Wanneer de klachten verdwenen zijn, is het aan te raden om het gebruik van de medicatie te verminderen. Bij een toename van de klachten kan de medicatie opnieuw worden ingezet in de laagst effectieve dosis, soms is een "zo nodig" toediening voldoende.

Neusspray en systemische behandeling

Bij allergische rinitis zijn orale antihistaminica zoals cetirizine en loratadine een optie wanneer lokale behandelingen onvoldoende effect hebben. Bij zwangerschap en borstvoeding is loratadine de voorkeur boven cetirizine, vanwege een lagere systemische opname. Het gebruik van antihistaminica in neussprayvorm is echter minder aanbevolen, omdat er onvoldoende ervaring is om deze veilig te kunnen gebruiken.

Neussprays bij zwangerschap en borstvoeding

Bij zwangerschap en borstvoeding is de voorkeur voor lokale behandelingen zoals neussprays, omdat de systemische opname lager is en dus minder risico op schadelijke effecten voor de foetus of het kind. Neussprays met fluticason zijn de eerste keus in deze situaties. Fluticason heeft het voordeel dat de systemische opname lager is dan bij beclometason en budesonide.

Cromoglicinezuurneusspray is een veilig alternatief, maar is minder effectief. Ook beclometason en budesonide kunnen veilig worden gebruikt tijdens zwangerschap en borstvoeding, hoewel het voordeel van fluticason in deze situaties groter is.

Wanneer lokale behandelingen niet voldoende effect hebben, kan men overwegen om een oraal antihistaminicum te gebruiken. Cetirizine en loratadine zijn geschikt voor gebruik tijdens zwangerschap en bij het geven van borstvoeding. Bij borstvoeding is loratadine de voorkeur boven cetirizine.

Neussprays bij allergische rinitis

Bij allergische rinitis is de toepassing van corticosteroïdneussprays een bewezen en effectieve behandeling. Deze geneesmiddelen werken lokaal in de neusholte en verminderen de inflammatie die wordt veroorzaakt door allergenen. De effectiviteit van deze geneesmiddelen is gebaseerd op een langdurige en consistente toediening. Het gebruik van corticosteroïdneussprays moet echter worden gecontroleerd, omdat er bijwerkingen kunnen optreden, zoals lokale irritatie en bloederige afscheiding.

Als bijwerkingen optreden, kan het aanbevolen zijn om de behandeling voor enkele dagen te stoppen. Bij het opnieuw starten van de behandeling is het aan te raden om van het septum af te sprayen, om wondjes te voorkomen.

Neussprays bij niet-allergische rinitis

Niet-allergische rinitis omvat verschillende subtypen, waaronder medicamenteuze rinitis, rinitis door zwangerschap, rinitis door roken, rinitis bij ouderen en idiopathische rinitis. Voor deze vormen van rinitis zijn verschillende neussprayopties beschikbaar.

Medicamenteuze rinitis

Bij medicamenteuze rinitis is het aan te raden om het gebruik van decongestiva te stoppen. Wanneer de klachten aanhouden, kan overwogen worden om een corticosteroïdneusspray in te zetten. Als de klachten verdwijnen bij het stoppen van de geneesmiddelen, en vervolgens terugkeren bij het opnieuw starten, is het geneesmiddel waarschijnlijk de oorzaak van de rinitis.

Rinitis door zwangerschap

Bij rinitis door zwangerschap verdwijnen de klachten meestal na de bevalling. Tijdens de zwangerschap kan overwogen worden om een neusspray met fluticason te gebruiken als tijdelijke oplossing. Deze toepassing is veilig en effectief in de meeste gevallen.

Rinitis door roken

Bij rinitis door roken is het aan te raden om te stoppen met roken en een rookvrije omgeving te creëren. De neussymptomen kunnen verbeteren na het stoppen van het roken, maar het is mogelijk dat een neusspray nodig is om de symptomen tijdelijk te verlichten.

Rinitis bij ouderen

Bij ouderen kan overwogen worden om een proefbehandeling met een neusspray met ipratropiumbromide in te zetten. De dosering is driemaal daags een tot twee sprays per neusgat. Na acht weken is het aan te raden om de klachten te controleren. Als de klachten na acht weken niet verdwenen zijn, kan overwogen worden om de patiënt te verwijzen naar een kno-arts.

Idiopathische rinitis

Bij idiopathische rinitis is azelastineneusspray een bewezen en effectieve behandeling. Deze neusspray wordt tweemaal daags twee sprays in elk neusgat toegediend, gedurende maximaal acht weken. In gevallen waarin azelastine niet effectief is, kan ipratropiumbromide overwogen worden. Deze geneesmiddel is niet geregistreerd in Nederland voor gebruik in neussprayvorm, maar is wel verkrijgbaar bij de apotheek.

Ipratropiumbromide is een anticholinerge geneesstof die effectief is bij het verminderen van loopneus. De effectiviteit van ipratropiumbromideneusspray is onderzocht in een studie waarin patiënten met idiopathische rinitis behandeld werden. De symptoomscore voor loopneus was in de behandelgroep significanter verbeterd dan in de placebogroep. De kwaliteit van leven was ook significant verbeterd in de behandelgroep.

De bijwerkingen van ipratropiumbromide zijn meestal mild en omvatten hoofdpijn, faryngitis en epistaxis. De meeste patiënten kunnen de behandeling goed tolereren, maar het is belangrijk om te controleren of de apotheek het geneesmiddel beschikbaar heeft.

Effectiviteit en veiligheid van neussprays

De effectiviteit van neussprays hangt af van de specifieke geneesstof en de aard van de rinitis. Corticosteroïdneussprays zijn in het algemeen effectief bij allergische rinitis en bij niet-allergische rinitis met inflammatie. De effectiviteit van deze geneesmiddelen is onderbouwd door verschillende studies en klinische ervaring.

De veiligheid van neussprays is in de meeste gevallen hoog, omdat de systemische opname laag is. Toch kunnen er bijwerkingen optreden, zoals lokale irritatie, bloederige afscheiding en in zeldzame gevallen neusseptumperforatie. Bij langdurig gebruik van corticosteroïdneussprays kunnen er systemische effecten optreden, zoals groeivertraging bij kinderen en adolescenten.

Het Nederlandse Bijwerkingencentrum Lareb heeft meldingen van bijwerkingen bij het gebruik van corticosteroïdneussprays verzameld. De gemelde bijwerkingen zijn sporadisch en omvatten bijvoorbeeld perforatie van het neusseptum, onderdrukking van de functie van de bijnierschors en verandering van het reukvermogen. Deze bijwerkingen zijn zeldzaam, maar het is belangrijk om de patiënt op de hoogte te houden van de mogelijke risico’s.

Neussprays zonder recept

Bij het gebruik van neussprays zonder recept is het belangrijk om te weten welke geneesmiddelen beschikbaar zijn en welke indicaties ze hebben. In Nederland zijn sommige neussprays zonder voorschrift verkrijgbaar, maar het is belangrijk om te weten dat de meeste corticosteroïdneussprays voorgeschreven moeten worden.

Neussprays met anticholinerga, zoals ipratropiumbromide, zijn vaak geschikt voor het behandelen van idiopathische rinitis en kunnen zonder recept verkrijgbaar zijn, afhankelijk van de leverancier en het merk. Het is echter aan te raden om voor het gebruik van neussprays altijd medische advies in te winnen, vooral bij langdurig gebruik of bij patiënten met chronische ziekten.

Neussprays en de behandeling van allergische oogklachten

Bij allergische oogklachten is het aan te raden om voor de specifieke behandeling te verwijzen naar de NHG-Standaard Rood oog en oogtrauma. De behandeling van allergische oogklachten kan afwijken van de behandeling van allergische rinitis en vereist vaak een andere toedieningsvorm of geneesstof.

Neussprays en kortademigheid

Bij kortademigheid en piepen kan het gebruik van neussprays een ondersteunende rol spelen, vooral bij allergische rinitis. Het is belangrijk om te weten dat neussprays niet de oorzaak van kortademigheid zijn, maar dat ze kunnen bijdragen aan het verminderen van de symptomen.

Neussprays bij ouderen

Bij ouderen is het gebruik van neussprays vaak noodzakelijk, omdat systemische behandelingen bij deze groep patiënten risico’s kunnen opleveren. Ipratropiumbromide is een aanbevolen optie voor ouderen, omdat het lokale effect heeft en systemische bijwerkingen zeldzaam zijn. De dosering is driemaal daags een tot twee sprays per neusgat. Na acht weken is het aan te raden om de klachten te controleren. Als de klachten na acht weken niet verdwenen zijn, kan overwogen worden om de patiënt te verwijzen naar een kno-arts.

Neussprays en de behandeling van rinitis bij zwangerschap

Bij rinitis door zwangerschap verdwijnen de klachten meestal na de bevalling. Tijdens de zwangerschap is het aan te raden om een neusspray met fluticason te gebruiken als tijdelijke oplossing. Deze toepassing is veilig en effectief in de meeste gevallen. Het is belangrijk om te weten dat de klachten na de bevalling spontaan verdwijnen, maar dat het gebruik van neussprays tijdens de zwangerschap geen schadelijke effecten heeft voor de foetus.

Neussprays en de behandeling van rinitis bij borstvoeding

Bij borstvoeding is het aan te raden om lokale behandelingen zoals neussprays te gebruiken, omdat de systemische opname lager is en dus minder risico op schadelijke effecten voor het kind is. Neussprays met fluticason zijn een veilig alternatief, omdat de systemische opname lager is dan bij beclometason en budesonide. Het is belangrijk om te weten dat orale antihistaminica zoals cetirizine en loratadine ook geschikt zijn voor gebruik bij borstvoeding.

Neussprays en de behandeling van rinitis bij kinderen

Bij kinderen is het aan te raden om corticosteroïdneussprays te gebruiken bij allergische rinitis. Het is belangrijk om te weten dat langdurig gebruik van corticosteroïdneussprays bij kinderen kan leiden tot groeivertraging. Het is daarom aan te raden om de behandeling te beperken tot de periode van blootstelling aan allergenen en om de dosering zo laag mogelijk te houden.

Neussprays en de behandeling van rinitis bij volwassenen

Bij volwassenen is het gebruik van corticosteroïdneussprays een bewezen en effectieve behandeling. Het is belangrijk om te weten dat langdurig gebruik van corticosteroïdneussprays bij volwassenen systemische effecten kan veroorzaken, zoals onderdrukking van de functie van de bijnierschors. Het is daarom aan te raden om de behandeling te beperken en de dosering zo laag mogelijk te houden.

Neussprays en de behandeling van rinitis bij patiënten met chronische ziekten

Bij patiënten met chronische ziekten, zoals diabetes mellitus of hypertensie, is het aan te raden om de behandeling met corticosteroïdneussprays te overwegen. Het is belangrijk om te weten dat corticosteroïdneussprays systemische effecten kunnen hebben bij deze patiënten, zoals verhoogde bloeddruk of verhoogde bloedsuikerspiegel. Het is daarom aan te raden om de behandeling te beperken en de dosering zo laag mogelijk te houden.

Neussprays en de behandeling van rinitis bij patiënten met allergische astma

Bij patiënten met allergische astma is het gebruik van corticosteroïdneussprays een bewezen en effectieve behandeling. Het is belangrijk om te weten dat corticosteroïdneussprays systemische effecten kunnen hebben bij deze patiënten, zoals verhoogde bloeddruk of verhoogde bloedsuikerspiegel. Het is daarom aan te raden om de behandeling te beperken en de dosering zo laag mogelijk te houden.

Neussprays en de behandeling van rinitis bij patiënten met niet-allergische rinitis

Bij patiënten met niet-allergische rinitis is het aan te raden om de behandeling met corticosteroïdneussprays te overwegen. Het is belangrijk om te weten dat corticosteroïdneussprays systemische effecten kunnen hebben bij deze patiënten, zoals verhoogde bloeddruk of verhoogde bloedsuikerspiegel. Het is daarom aan te raden om de behandeling te beperken en de dosering zo laag mogelijk te houden.

Conclusie

Neussprays zijn een effectieve en veilige behandeling voor zowel allergische als niet-allergische rinitis. Het gebruik van neussprays is vooral aan te raden bij zwangerschap, borstvoeding en bij ouderen, omdat de systemische opname laag is en dus minder risico op schadelijke effecten is. Het is belangrijk om te weten dat het gebruik van neussprays correcte techniek vereist en dat patiënten regelmatig gecontroleerd moeten worden. De effectiviteit en veiligheid van neussprays hangen af van de specifieke geneesstof en de aard van de rinitis. Het is aan te raden om voor het gebruik van neussprays altijd medische advies in te winnen, vooral bij langdurig gebruik of bij patiënten met chronische ziekten.

Bronnen

1. NHG-Standaard Allergische en niet-allergische rinitis