Oogdruppels voor Droge Ogen: Recept versus Zonder Recept
Het gebruik van oogdruppels is voor veel mensen een dagelijkse routine om droge ogen te verlichten. In de markt zijn zowel oogdruppels zonder voorschrift als op recept beschikbaar, en het kiezen tussen deze opties hangt af van de oorzaak van de droogheid, de ernst van de klachten en het advies van een arts. In dit artikel wordt ingegaan op de beschikbaarheid en toepassing van oogdruppels voor droge ogen, met een focus op de mogelijkheid van gebruik zonder recept. Hierbij wordt aandacht besteed aan de verschillende soorten oogdruppels, hun werking, indicaties en beperkingen, evenals richtlijnen voor hun correcte toepassing.
Daarnaast wordt ingegaan op aanvullende behandelingen en maatregelen, zoals ooglidhygiëne en warmteapplicatie, die vaak een essentiële rol spelen bij het beheersen van droge ogen en gerelateerde oogaandoeningen. Aan de hand van de beschikbare informatie uit betrouwbare bronnen wordt bepaald wat de rol is van oogdruppels zonder recept in de eerste lijn, wanneer het gebruik van een receptproduct noodzakelijk is en welke richtlijnen voor het gebruik van deze middelen van toepassing zijn.
Het artikel sluit af met een overzicht van wanneer het verstandig is om contact op te nemen met een oogarts of huisarts, bijvoorbeeld bij hardnekkige klachten of verdachte symptomen. Hierbij worden ook richtlijnen voor het gebruik van combinaties van verschillende middelen, zoals antihistaminica en cromonen, besproken.
Oogdruppels zonder recept
Voor personen met lichte of tijdelijke klachten van droge ogen zijn er meerdere oogdruppels beschikbaar zonder voorschrift. Deze producten zijn bedoeld om tijdelijk verlichting te geven bij droge ogen en zijn meestal op basis van kunsttraan of andere hydratende componenten. Een voorbeeld is Duratears, een kunsttraanproduct dat de ogen hydrateert en een beschermende laag vormt. Andere bekende merken zijn Livocab en Vidisic, die ook in de apotheek verkrijgbaar zijn zonder recept. Deze producten zijn vooral geschikt voor tijdelijke symptomen en worden vaak aanbevolen bij droge ogen veroorzaakt door verhoogde oogdroogheid, zoals door langdurig gebruik van computers of beeldschermen, of bij klimaatveranderingen.
De beschikbaarheid van specifieke medicijnen en de vereisten voor een recept kunnen echter variëren per land, wat belangrijk is om te weten voordat men een medicijn koopt of gebruikt. In Nederland zijn bijvoorbeeld cromonen zoals cromoglicinezuur en nedocromil beschikbaar zonder conserveermiddel, wat het gebruik voor sommige patiënten gunstig kan maken.
Oogdruppels zonder recept zijn in de regel veilig voor korte termijngebruik, maar moeten niet als langdurige oplossing worden beschouwd. Ze zijn bedoeld om de symptomen van droge ogen te verlichten en niet om de onderliggende oorzaak van de droogheid te behandelen. Het is daarom belangrijk om bij hardnekkige of ernstige klachten altijd een arts te raadplegen.
Oogdruppels op recept
Bij bepaalde aandoeningen of complicaties van droge ogen kan het gebruik van oogdruppels op recept noodzakelijk zijn. Deze middelen zijn vaak krachtiger en worden voorgeschreven bij meer chronische of ernstige vormen van oogdroogheid. Voorbeeldproducten zijn prednisolonoogdruppels en antihistaminicumoogdruppels, die gebruikt worden bij allergische conjunctivitis of andere aandoeningen die gepaard gaan met jeuk, irritatie en cornea-aantasting.
Een voorbeeld van een antihistaminicum is azelastine, dat beschikbaar is zonder conserveermiddel en voorgeschreven kan worden bij allergische conjunctivitis. Bij allergische reacties die zich herhalen, kan het gebruik van antihistaminica geëvalueerd worden in combinatie met orale antihistaminica, zoals aangedragen in de NHG-standaard voor allergische en niet-allergische rinitis.
Prednisolonoogdruppels zijn een sterkere behandeling, vaak gebruikt bij allergische conjunctivitis of bij cornea-aantasting. Het gebruik van deze druppels vereist echter een zorgvuldige evaluatie van de arts, aangezien het risico op bijwerkingen zoals verhoging van de oogboldruk of huidatrofie bestaat. Daarom worden deze middelen meestal alleen voorgeschreven in beperkte hoeveelheden en voor korte termijngebruik.
Gebruik en dosering van oogdruppels op recept
Het gebruik van oogdruppels op recept vereist strikte naleving van de instructies van de arts en de bijsluiter van het medicijn. In het geval van prednisolonoogdruppels wordt aangeraden om de cornea te controleren met fluoresceïne voordat het gebruik wordt gestart en na het stoppen. Ook is het belangrijk om bij het gebruik van prednisolonoogdruppels de houdbaarheid van de flacon in acht te nemen. Elke dag wordt een nieuwe verpakking gebruikt, omdat de houdbaarheid beperkt is.
Voor antihistaminicumoogdruppels is de dosering meestal tweemaal per dag (dd), afhankelijk van het middel. Voorbeelden zijn azelastine, ketotifen, olopatadine en levocabastine, waarvan sommige middelen tot 4 of zelfs 6 keer per dag kunnen worden gebruikt. De frequentie van dosering hangt af van de ernst van de klachten en de individuele respons op het middel.
Combinaties van middelen
Soms kan het noodzakelijk zijn om meerdere middelen te combineren voor het beheersen van droge ogen of allergische reacties. Bijvoorbeeld bij allergische conjunctivitis die niet goed reageert op antihistaminica, kan men deze combineren met orale antihistaminica, zoals aangedragen in de NHG-standaard. Dit kan leiden tot een betere symptoomverlichting en minder herhalingen van de klachten.
Een ander voorbeeld is het gebruik van hydrocortisoncrème bij eczeem van de oogleden. Deze crème wordt soms voorgeschreven als aanvulling op oogdruppels bij allergische reacties. Het gebruik is echter beperkt tot een maximum van 3 dagen om het risico op bijwerkingen te beperken.
Aanvullende behandelingen
Naast het gebruik van oogdruppels zijn er ook andere aanvullende maatregelen die kunnen helpen bij het beheersen van droge ogen en gerelateerde aandoeningen. Deze maatregelen zijn vaak essentieel in het dagelijks levensonderhoud en kunnen de effectiviteit van medicijnen versterken.
Ooglidhygiëne
Een belangrijke aanvullende maatregel is ooglidhygiëne, die specifiek wordt aangeraden bij aandoeningen zoals blefaritis. Deze hygiënebehandeling bestaat uit drie stappen:
Verwarmen van de ooglidranden: Gebruik warme, vochtige kompressen of andere opwarmhulpmiddelen zoals warme theezakjes of pittenzakjes. De kompressen moeten warm genoeg zijn om de huid te ontspannen, maar niet verbranden. De temperatuur moet eerst op de huid van de pols worden getest.
Massage van de ooglidranden: Nadat de ooglidranden zijn opgewarmd, volgt een massage in verticale richting met vingertoppen of een wattenstaafje. Hierbij worden de meibomvetten losgemaakt, die verantwoordelijk zijn voor de vorming van een vetlaag op het traanfilm. Deze vetlaag voorkomt verdamping van de traanfilm en bijdraagt aan de oogvochtigheid.
Poetsen van de ooglidranden: De laatste stap is het poetsen van de ooglidranden in horizontale richting met bevochtigde wattenstokjes. Dit helpt om huidschilfers en bacteriën te verwijderen die kunnen bijdragen aan irritatie en infectie.
Ooglidhygiëne is een essentieel onderdeel van de behandeling van blefaritis, en het wordt aanbevolen om deze maatregel op regelmatige basis toe te passen. Het Nederlands Oogheelkundig Genootschap (NOG) stelt dat warmteapplicatie een essentiële rol speelt in de behandeling van blefaritis, wat in de praktijk tot verbetering van de klachten kan leiden zonder dat patiënten naar de oogarts hoeven te worden verwijzen.
Warmteapplicatie
Warmteapplicatie is een veelvoorkomende maatregel bij het beheersen van oogproblemen zoals blefaritis en meibomklierdisfunctie. Het gebruik van warme kompressen of opwarmhulpmiddelen helpt bij het losmaken van de meibomvetten en bij het verbeteren van de oogvochtigheid. De NHG-standaard benadrukt dat ooglidhygiëne, met inbegrip van warmteapplicatie, centraal staat in de behandeling van deze aandoeningen.
De effectiviteit van warmteapplicatie is onderzocht in verschillende studies. In de Cochrane-review werden 30 RCT’s geëvalueerd met een totaal van 4344 patiënten met allergische conjunctivitis. De resultaten wijzen uit dat lokale antihistaminica en cromonen, met of zonder combinatie, effectief zijn in het verminderen van oogjeuk, irritatie, traanvloed en fotofobie. De effectiviteit van deze middelen kan echter worden versterkt door aanvullende maatregelen zoals warmteapplicatie.
Oogzalf voor de nacht
Bij langdurige of ernstige oogdroogheid kan het gebruik van oogzalf ’s nachts aanbevolen worden. Deze zalf is meestal indifferente en helpt bij het herstel van de traanfilm tijdens de slaap. Het is belangrijk om te kiezen voor een zalf zonder conserveermiddel, omdat conserveermiddelen bij langdurig gebruik bijwerkingen kunnen veroorzaken.
Bij keratoconjunctivitis sicca is het gebruik van oogzalf bij nacht verplicht, aangezien de ogen tijdens de nacht extra ondersteuning nodig hebben. Deze zalf is meestal op basis van vet en vormt een beschermende laag die verhindert dat de ogen droog raken tijdens de nacht.
Wanneer een arts raadplegen
Hoewel oogdruppels zonder recept en aanvullende maatregelen zoals ooglidhygiëne en warmteapplicatie effectief kunnen zijn bij lichte of tijdelijke klachten, is het belangrijk om bij hardnekkige of verdachte symptomen altijd contact op te nemen met een arts. Dit is met name het geval wanneer de klachten zich niet verbeteren na een paar weken, er sprake is van ernstige cornea-aantasting of wanneer er aanwijzingen zijn voor een onderliggende ziekte zoals een systeemziekte.
Tijdige controle
Bij het gebruik van medicamenteuze behandelingen, zoals prednisolonoogdruppels of antihistaminica, is het essentieel om regelmatig de voortgang te controleren. Bijvoorbeeld bij het gebruik van prednisolonoogdruppels is het belangrijk om na 3 dagen en na 1 en 2 weken controle te doen, bijvoorbeeld met fluoresceïnekleuring. Dit helpt om te bepalen of de cornea gaaf is en of er sprake is van andere aandoeningen zoals HSV-keratitis.
Verwijzing naar specialisten
Bij hardnekkige klachten van droge ogen kan verwijzing naar een oogarts noodzakelijk zijn voor verdere diagnostiek en behandeling. Dit is met name het geval bij patiënten met verdachte symptomen, bijvoorbeeld bij verdachte cornea-aantasting of bij verdachte ooglidafwijkingen zoals entropion, ectropion of trichiase. In dergelijke gevallen is een specialist nodig om de oorzaak van de klachten te bepalen en een adequate behandeling te starten.
Bij vermoeden van een onderliggende systeemziekte, zoals Sjögren-syndroom, is een verwijzing naar een internist nodig voor verdere evaluatie. Deze aandoeningen kunnen verantwoordelijk zijn voor een chronische vorm van oogdroogheid en vereisen een multidisciplinaire aanpak.
Conclusie
Oogdruppels zijn een veelgebruikt middel bij het beheersen van droge ogen, met zowel producten zonder recept als op recept beschikbaar. Oogdruppels zonder recept zijn meestal geschikt voor tijdelijke of lichte klachten, terwijl oogdruppels op recept aangeraden worden bij ernstiger of chronische vormen van oogdroogheid. Aanvullende maatregelen zoals ooglidhygiëne en warmteapplicatie spelen een essentiële rol in het beheersen van oogproblemen, met name bij aandoeningen zoals blefaritis.
Het is belangrijk om de instructies van de arts of apotheker nauwkeurig op te volgen bij het gebruik van oogdruppels, zowel bij receptproducten als bij producten zonder recept. De dosering, de frequentie en eventuele combinaties met andere middelen moeten altijd volgens de bijsluiter of het advies van de arts worden toegepast. Bij hardnekkige klachten of verdachte symptomen is het essentieel om contact op te nemen met een arts of oogarts voor verdere evaluatie en behandeling.