De combinatie van medicijnen en preparaten in de dermatologische zorg is een belangrijk onderdeel van de behandeling van huidaandoeningen. Voor zowel patiënten als professionele zorgverleners is het essent om te begrijpen welke mengsels en combinaties effectief en veilig zijn. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van enkele van de meest voorkomende zalfmengsels en -aanpassingen die gebruikt worden binnen de dermatologische praktijk, zoals de toepassing van colestyramine in siliconen crème, combinaties met corticosteroïden en andere werkzame stoffen, en alternatieven wanneer mengsels niet aanbevolen zijn. De nadruk ligt op de verenigbaarheid, indicaties en eventuele voorzichtigheid bij gebruik, met verwijzingen naar de relevante voorbeelden uit het formularium van de dermatologische apotheekbereidingen in Amsterdam.

Coolestamming en zalfmengsels: een overzicht

In de dermatologische zorg wordt vaak gebruikgemaakt van zalf- of crèmemengsels die gecombineerd zijn met verschillende werkzame stoffen. Deze combinaties kunnen gericht zijn op antiseptische werking, ontstekingsremming, of de behandeling van specifieke huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis of mycosis. De verenigbaarheid van deze stoffen is echter niet altijd duidelijk, en sommige combinaties worden alleen aanbevolen bij bewezen effectiviteit voor een specifieke indicatie.

Coolestamming in siliconen crème

Een van de opvallende combinaties in de bronnen is colestyramine 4% in siliconen crème, die wordt aangewezen voor het beschermen van de huid rond een stoma of gastrostoma. Deze combinatie wordt expliciet genoemd als een aanbevolen voorbereiding binnen het formularium. De siliconen crème helpt bij het beschermen van de huid tegen irriterende effecten, terwijl colestyramine een bindende functie heeft voor zure stoffen en dergelijke. Dit type preparaat is daarom gericht op de bescherming van de huid, en niet op het behandelen van huidaandoeningen in de klassieke zin. Er zijn geen meldingen over onverenigbaarheid of specifieke contra-indicaties in de gegeven data.

Mengsels met corticosteroiden

Een andere groep aan preparaten betreft mengsels met corticosteroiden, zoals triamcinolon, hydrocortison en desoximetason. Deze stoffen worden vaak gebruikt om ontstekingen op de huid te remmen, bijvoorbeeld bij eczeem of psoriasis. In het formularium zijn verschillende combinaties beschreven, waarbij corticosteroiden worden gemengd met andere werkzame stoffen, zoals antimycotica (bijvoorbeeld miconazol), antiseptica (zoals chloorhexidine), of keratolytica (zoals salicylzuur).

Een voorbeeld is 5% of 10% salicylzuur in Topicorte® huidemulsie, wat wordt aangewezen voor psoriasis op de behaarde hoofdhuid. In dit geval is de verenigbaarheid bevestigd door Aventis, en is er een bewezen effectiviteit voor deze indicatie. De combinatie is houdbaar gedurende een maand tot 10 weken, afhankelijk van de samenstelling.

Een andere combinatie is triamcinolon 0.1%, miconazol 2% in Fucidine crème, wat wordt genoemd als een mogelijke behandeling voor balanitis van Zoon. Hoewel de verenigbaarheid van de stoffen wordt bevestigd door Leo, is er geen sterke evidentiële onderbouwing voor de effectiviteit van deze combinatie. Dit betekent dat de combinatie wel kan worden gebruikt bij een individuele indicatie, maar niet standaard in het formularium staat.

Mengsels met antimycotica en antiseptica

Een aantal combinaties betreffen ook antimycotica zoals miconazol, sulconazol en fusidinezuur, en antiseptica zoals chloorhexidine. Deze preparaten worden vaak gebruikt voor de behandeling van mycosen of bacteriële huidaandoeningen.

De combinatie hydrocortison 1%, miconazol 2% in Fucidine crème wordt bijvoorbeeld genoemd in het formularium. Deze mengsel wordt alleen aanbevolen bij bewezen effectiviteit voor een specifieke indicatie. De verenigbaarheid van de stoffen wordt bevestigd door Leo, maar de evidentiële basis is beperkt. Dit betekent dat de combinatie wel kan worden gemaakt, maar niet als standaardproduct wordt aangewezen.

Mengsels met keratolytica

Keratolytica zoals salicylzuur en ureum worden vaak toegevoegd aan corticosteroiden om de werking te verbeteren. Een voorbeeld is salicylzuur 5% in Cutivate crème of zalf, wat wordt genoemd in het formularium. De verenigbaarheid van deze combinatie is onbekend, en het wordt aangewezen dat er alternatieven beschikbaar zijn. Dit betekent dat deze combinatie alleen moet worden gebruikt bij een specifieke indicatie en met voorzichtigheid.

Mengsels met anestheserende middelen

Een andere groep preparaten betreft mengsels met anestheserende middelen, zoals lidocaïne. Deze combinaties worden vaak gebruikt om pijn of jeuk te verminderen. Een voorbeeld is lidocaïnevaselinecrème 3% FNA, waarin hydrocortison 1% wordt toegevoegd voor het behandelen van haemorroiden. De verenigbaarheid van deze combinatie is bevestigd, en het wordt aangewezen als een aanbevolen preparaat.

Een andere combinatie is tetracycline 3%, triamcinolon 0.1% in lidocaïnehydrochloride orale gel 20 mg/ml FNA, wat wordt genoemd voor het behandelen van aften. Deze combinatie wordt aangewezen als geen standaardproduct, maar wel als een mogelijke oplossing bij een specifieke indicatie. De evidentiële basis voor de effectiviteit is echter beperkt, en het wordt aanbevolen om te overleggen met een dermatoloog voor de toepassing van dergelijke preparaten.

Mengsels met menthol en levomenthol

Menthol en levomenthol worden vaak gebruikt om het jeukgevoel te verminderen. Een voorbeeld is 1% levomenthol in hydrocortison crème 1% FNA, wat wordt genoemd als een aanbevolen combinatie bij jeuk. De verenigbaarheid van deze combinatie is onbekend, en het wordt aangewezen dat er alternatieven beschikbaar zijn. Dit betekent dat de combinatie niet als standaardproduct wordt aangewezen, maar wel kan worden gebruikt bij een individuele indicatie.

Mengsels met zwavel

Zwavel wordt vaak gebruikt in preparaten tegen huidaandoeningen zoals psoriasis of eczeem. Een voorbeeld is zwavel 5% in Emovate crème of zalf, wat wordt genoemd in het formularium. De verenigbaarheid van deze combinatie is bevestigd, en er zijn alternatieven beschikbaar. Het wordt aangewezen dat deze combinatie alleen moet worden gebruikt bij een bewezen effectiviteit voor een specifieke indicatie.

Mengsels met ichthyol

Ichthyol wordt vaak gebruikt in preparaten tegen ontstekingen en bij acne. Een voorbeeld is 3% ichthyol in lanettecrème FNA, wat wordt genoemd als een standaardproduct. Er zijn echter alternatieven beschikbaar, zoals Liquor Carbonis Detergens (LCD). Het wordt aangewezen dat deze combinatie niet noodzakelijk is in de regio Amsterdam, en dat er alternatieven beschikbaar zijn.

Mengsels met zinkoxide

Zinkoxide wordt vaak gebruikt in preparaten tegen eczeem of andere huidaandoeningen. Een voorbeeld is zinkoxide 10% in triamcinolon crème, wat wordt genoemd als een aanbevolen combinatie. De verenigbaarheid van deze combinatie is bevestigd, en het wordt aangewezen als een alternatief voor combinaties waarbij de verenigbaarheid onbekend is.

Mengsels met lidocaïne en zinkoxide

Een combinatie die vaak wordt gebruikt bij herpes genitalis is 5% lidocaïne in zinkoxidesmeersel FNA. Deze combinatie wordt genoemd in het formularium en wordt aangewezen als een aanbevolen preparaat. De verenigbaarheid van deze combinatie is bevestigd, en het wordt aangewezen voor gebruik bij een specifieke indicatie.

Mengsels met teer

Teer wordt vaak gebruikt in preparaten tegen psoriasis. Een voorbeeld is teershampoo voor psoriasis, wat wordt genoemd in het formularium. De verenigbaarheid van deze combinatie is onbekend, en het wordt aangewezen dat er alternatieven beschikbaar zijn. Het wordt aangewezen dat de teerverwerking in sommige apotheken een probleem kan zijn, en dat er alternatieven beschikbaar zijn, zoals Denorex shampoo.

Mengsels met acetylcysteïne

Acetylcysteïne wordt vaak gebruikt in preparaten tegen pigmentproblemen. Een voorbeeld is 2% hydrochinon + 3% acetylcysteïne in lanettezalf FNA, wat wordt genoemd in het formularium. De verenigbaarheid van deze combinatie is bevestigd, en het wordt aangewezen dat er alternatieven beschikbaar zijn. Het wordt aangewezen dat de grondstof acetylcysteïne wordt vergoed, maar dat er betere alternatieven beschikbaar zijn.

Mengsels met aluminium-zouten

Aluminium-zouten worden vaak gebruikt in preparaten tegen aften. Een voorbeeld is aluminiumacetotartraatoplossing FNA, wat wordt genoemd in het formularium. Deze oplossing moet 1:10 worden verdunnen, en wordt aangewezen als een aanbevolen preparaat. Het wordt aangewezen dat dit geen standaardproduct is, maar dat het wel kan worden gebruikt bij een specifieke indicatie.

Mengsels met lindaan

Lindaan wordt vaak gebruikt in preparaten tegen parasitaire huidaandoeningen. Een voorbeeld is lindaansmeersel 1% FNA, wat wordt genoemd in het formularium. Deze combinatie wordt genoemd als een standaardproduct, en de verenigbaarheid is bevestigd. Het wordt aangewezen dat de concentratie 1% moet zijn, en dat het geen alternatief is.

Mengsels met lidocaïne en menthol

Lidocaïne en menthol worden vaak gebruikt in preparaten tegen pijn of jeuk. Een voorbeeld is lidocaïnevaselinecrème 3% FNA, waarin 1% levomenthol wordt toegevoegd. Deze combinatie wordt genoemd in het formularium, en de verenigbaarheid is onbekend. Het wordt aangewezen dat er alternatieven beschikbaar zijn, en dat deze combinatie niet als standaardproduct wordt aangewezen.

Mengsels met lidocaïne en zinkoxide

Lidocaïne en zinkoxide worden vaak gebruikt in preparaten tegen eczeem of andere huidaandoeningen. Een voorbeeld is 5% lidocaïne + 5% zwavel in zinkoxidesmeersel FNA, wat wordt genoemd in het formularium. De verenigbaarheid van deze combinatie is onbekend, en het wordt aangewezen dat er alternatieven beschikbaar zijn. Het wordt aangewezen dat deze combinatie niet als standaardproduct wordt aangewezen.

Conclusie

Het combineren van werkzame stoffen in dermatologische zalfen en crèmes is een complex proces dat afhankelijk is van de verenigbaarheid, de indicatie, en de beschikbaarheid van alternatieve preparaten. In het formularium van de dermatologische apotheekbereidingen in Amsterdam zijn verschillende combinaties beschreven, waarbij corticosteroiden, antimycotica, antiseptica, keratolytica, anestheserende middelen, en andere werkzame stoffen worden gebruikt. De verenigbaarheid van deze combinaties is niet altijd duidelijk, en sommige preparaten worden alleen aanbevolen bij bewezen effectiviteit voor een specifieke indicatie. Het is essent om bij de toepassing van dergelijke mengsels rekening te houden met de mogelijke effecten en de veiligheid voor de patiënt. Voor zowel patiënten als zorgverleners is het daarom belangrijk om deze combinaties te begrijpen en te begroeten als onderdeel van een geïntegreerde benadering van de dermatologische zorg.

Bronnen

1. Formularium Magistraal