Clindamycine: Gebruik, Dosering en Belangrijke Aandachtspunten voor de Gezondheidszorg
Clindamycine is een antibiotica die behoort tot de groep lincomycinen. Het wordt gebruikt voor de behandeling van ernstige infecties die veroorzaakt worden door bacteriën die gevoelig zijn voor clindamycine. Deze antibiotica wordt niet aanbevolen bij infecties van het centrale zenuwstelsel, zoals meningitis, vanwege de geringe diffusie in de cerebrospinale vloeistof. In dit artikel worden de indicaties, dosering, toedieningswijze, contra-indicaties en belangrijke aandachtspunten van clindamycine besproken, met het oog op een veilige en doelmatige toepassing.
Indicaties
Clindamycine wordt gebruikt voor het behandelen van ernstige infecties die niet worden veroorzaakt door micro-organismen in het cerebrospinale systeem. Het is geschikt voor infecties veroorzaakt door bacteriën die gevoelig zijn voor clindamycine, en het wordt vaak ingezet wanneer andere antibiotica niet geschikt zijn vanwege toxische eigenschappen of resistentiepatronen.
Een offlabelgebruik van clindamycine is bij de behandeling van niet-ernstige malaria tropica. In dit geval kan clindamycine in combinatie met kinine als vierde keus in overweging worden genomen, met name bij niet-zwangeren. Daarnaast kan clindamycine gebruikt worden bij de profylaxe van infectieuze endocarditis, met name bij patiënten met een β-lactamallergie of wanneer binnen de afgelopen zeven dagen penicilline is gebruikt.
Dosering en toedieningswijze
De dosering en toedieningswijze van clindamycine worden bepaald door de ernst van de infectie, de toestand van de patiënt en de gevoeligheid van het betreffende micro-organisme. Voor volwassenen wordt de orale dosering meestal verdeeld over 2–4 gelijke doses per dag. Bij intraveneuze toediening wordt de dosering meestal verdeeld over 2–4 gelijke doses per dag, afhankelijk van de ernst van de infectie.
Bij ernstige intra-abdominale of levensbedreigende infecties kan de intraveneuze dosering tot 4,8 g per dag worden verhoogd. Het is belangrijk op te merken dat intramusculaire toediening van meer dan 600 mg per keer wordt afgeraden vanwege mogelijke lokale bijwerkingen.
Toedieningswijze
Clindamycine is beschikbaar in verschillende vormen, waaronder capsules, infusievloeistof en injectievloeistof. Voor de orale toediening van capsules wordt aangeraden om deze in een zittende of staande houding met een glas water in te nemen om slokdarmirritatie te voorkomen. Na inname moet de patiënt minstens een half uur niet gaan liggen.
Voor intraveneuze toediening moet de injectievloeistof worden verdund tot een concentratie van maximaal 12 mg/ml. De infusie moet minstens 10–60 minuten duren, afhankelijk van de dosis. De maximale toedieningsnelheid is 30 mg/min. Intraveneuze infusie van meer dan 1200 mg in 1 uur is af te raden, en alternatieve toedieningsmethoden kunnen overwogen worden.
Intramusculaire toediening van clindamycine wordt niet aanbevolen voor doses boven 600 mg per keer vanwege de mogelijke lokale bijwerkingen.
Farmaceutische vormen en samenstelling
Clindamycine is beschikbaar in verschillende farmaceutische vormen, waaronder capsules, infusievloeistof en injectievloeistof. De samenstelling van de medicijnen kan variëren, afhankelijk van de fabrikant en de toedieningsvorm. Bij capsules is clindamycine aanwezig als hydrochloride in sterktes van 150 mg, 300 mg en 600 mg. De infusievloeistof bevat clindamycinefosfaat in een concentratie van 12 mg/ml. Voor de injectievloeistof is de sterkte 150 mg/ml.
Daarnaast zijn er ook combinatieproducten, zoals clindamycine + benzoylperoxide in de vorm van een gel, die gebruikt wordt voor de behandeling van acne. Deze combinatieproducten bevatten hulpstoffen zoals carbomeer, dimeticon en glycerol.
Contra-indicaties en waarschuwingen
Clindamycine is contrageïndiceerd bij overgevoeligheid voor lincomycinen. Het is niet aanbevolen bij de behandeling van meningitis vanwege de geringe diffusie in de cerebrospinale vloeistof. Daarnaast kan er een gedeeltelijke kruisresistentie zijn tussen clindamycine en macroliden.
Bij patiënten met een geschiedenis van gastro-intestinale aandoeningen, zoals colitis, dient voorzichtig gebruik betracht te worden. Ook bij verminderde nier- en leverfunctie is voorzichtigheid geboden, met name bij hoge doseringen. In dergelijke gevallen is het belangrijk om de serumspiegel te bepalen en de nierfunctie te controleren, met name bij gelijktijdige toepassing van nefrotoxische geneesmiddelen.
Bijwerkingen
De meest voorkomende bijwerkingen van clindamycine zijn misselijkheid, braken, buikpijn en diarree. Deze bijwerkingen zijn meestal mild en verdwijnen na het stoppen van de behandeling. Echter, bij langdurige behandeling (langer dan 10 dagen) of bij kinderen jonger dan 1 jaar is het belangrijk om de lever- en nierfunctie regelmatig te controleren, evenals het bloedbeeld.
Gebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding
Clindamycine kan oraal of vaginale worden gebruikt bij trichomoniasis als alternatief voor oraal metronidazol in het eerste trimester van de zwangerschap. Het is echter belangrijk om voorlichting te geven over veilig vrijen en partnerwaarschuwing bij de behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen.
Volgens Lareb kan clindamycine waarschijnlijk veilig gebruikt worden tijdens borstvoeding. Echter, volgens een fabrikant kan overwogen worden om borstvoeding tijdelijk te onderbreken tijdens de behandeling met clindamycine.
Dialyse en dosisaanpassing
Clindamycine wordt niet effectief verwijderd uit het serum door hemodialyse of peritoneale dialyse. Daarom is het niet nodig om een aanvullende dosis toe te dienen voor of na dialyse. Bij patiënten met verminderde leverfunctie is de halfwaardetijd verlengd, maar bij een toediening iedere 8 uur treedt slechts zelden accumulatie op. In dergelijke gevallen is het belangrijk om dit doseerinterval aan te houden.
Bij patiënten met een creatinineklaring van < 10 ml/min/1.73 m² is er geen algemeen advies voor dosisaanpassing, terwijl bij een creatinineklaring ≥ 10 ml/min/1.73 m² geen dosisaanpassing nodig is.
Interacties
Clindamycine kan interageren met andere geneesmiddelen, met name bij patiënten met een verstoorde neuromusculaire transmissie, zoals bij myasthenia gravis of Parkinson. Het is belangrijk om het gebruik van clindamycine te overwegen in combinatie met andere geneesmiddelen, met name bij patiënten met allergische aandoeningen of atopische ziekten.
Aanvullende monitoring
Clindamycine is onderworpen aan aanvullende monitoring, wat betekent dat extra aandacht moet worden besteed aan onverwachte bijwerkingen. Het is belangrijk om dergelijke bijwerkingen te melden via het meldformulier van het Lareb. Dit helpt bij het verbeteren van de kwaliteit van de geneesmiddelenbehandeling en de veiligheid voor patiënten.
Samenvatting
Clindamycine is een belangrijke antibiotica die wordt gebruikt voor het behandelen van ernstige infecties die niet door micro-organismen in het cerebrospinale systeem worden veroorzaakt. Het is beschikbaar in verschillende vormen, waaronder capsules, infusievloeistof en injectievloeistof. De dosering en toedieningswijze moeten worden bepaald door de ernst van de infectie en de toestand van de patiënt. Het is belangrijk om contra-indicaties, waarschuwingen en bijwerkingen in overweging te nemen bij het gebruik van clindamycine. Bij langdurige behandeling of bij kinderen jonger dan 1 jaar is het belangrijk om de lever- en nierfunctie regelmatig te controleren. Het gebruik van clindamycine tijdens zwangerschap en borstvoeding dient zorgvuldig te worden beoordeeld, evenals de mogelijkheid van interacties met andere geneesmiddelen.