Chlooramfenicol oogzalf: gebruik, indicaties en richtlijnen in oogheelkunde
Chlooramfenicol oogzalf is een lokaal antibioticum dat vaak wordt gebruikt bij oogontstekingen, vooral bij bacteriële conjunctivitis. Uit de beschikbare informatie blijkt dat dit medicijn onder bepaalde omstandigheden effectief en veilig kan worden toegepast. Toch zijn er ook beperkingen, contra-indicaties en aandachtspunten die bij de toepassing moeten worden meegenomen. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van het gebruik van chlooramfenicol oogzalf, inclusief de richtlijnen voor toepassing, mogelijke bijwerkingen, alternatieven en de rol van het medicijn in de behandeling van oogontstekingen.
Toepassing bij oogontstekingen
Chlooramfenicol oogzalf (1%) wordt vaak geadviseerd bij oogontstekingen, met name bij bacteriële conjunctivitis. Het is een lokaal antibioticum dat wordt aangebracht op de binnenzijde van het onderste ooglid. De dosering is meestal één cm zalf per keer, afhankelijk van de mate van ontsteking. Bij bepaalde gevallen, zoals de verwijdering van een roestring of een vreemd voorwerp uit de cornea, kan chlooramfenicol oogzalf worden aangewezen als preventie tegen eventuele infecties.
Aanbevelingen bij kinderen jonger dan 2 jaar
Bij kinderen jonger dan 2 jaar wordt met voorzichtigheid gekozen voor chlooramfenicol oogzalf, vooral vanwege de eventuele invloed van boorzuur op de vruchtbaarheid. In dergelijke gevallen wordt aanbevolen om chlooramfenicol oogzalf te gebruiken in plaats van oogdruppels, omdat de zalf geen boorzuur bevat. Dit is een belangrijk overweging, omdat de effecten van boorzuur op de ontwikkelende vruchtbaarheid van jonge kinderen nog niet volledig duidelijk zijn.
Contra-indicaties en voorzichtigheid
Er zijn ook duidelijke contra-indicaties voor het gebruik van chlooramfenicol oogzalf. Het medicijn mag bijvoorbeeld niet worden voorgeschreven bij patiënten met stoornissen in de hematopoëse (bloedvorming) of bij patiënten met een familiegeschiedenis van beenmergdepressie door een geneesmiddel. In dergelijke gevallen is fusidinezuurgel een betere optie. Dit middel bevat 1% fusidinezuur en wordt eenmaal per 4 uur aangewend, maximaal tot 2 dagen na het verdwijnen van de klachten.
Risico's en bijwerkingen
Hoewel chlooramfenicol oogzalf in de meeste gevallen veilig wordt ervaren, zijn er wel enkele risico's verbonden aan de toepassing. Uit studies blijkt dat bij langdurig gebruik (veertig dagen tot enkele jaren) ernstige bijwerkingen zoals aplastische anemie of pancytopenie kunnen optreden. De risico's zijn echter laag bij korte behandelingen, zoals de gebruikelijke toepassing bij oogontstekingen.
Een studie op basis van data uit vierhonderd Engelse huisartsenpraktijken, verspreid over zeven jaar, toonde aan dat er slechts drie gevallen werden geregistreerd van ernstige hematologische bijwerkingen na gebruik van chlooramfenicol oogdruppels. Bij twee van deze gevallen was er sprake van andere mogelijke oorzaken (zoals medicijngebruik of een bestaande ziekte), en bij de derde patiënt was de oorzaak niet duidelijk. Uit dit onderzoek kon worden geconcludeerd dat het risico op ernstige bijwerkingen bij oogzalf of oogdruppels zeer klein is, zolang het medicijn volgens de richtlijnen wordt gebruikt.
Alternatieven en reserve-antibiotica
Naast chlooramfenicol zijn er ook andere antibiotica beschikbaar voor het oog. Deze omvatten onder andere fusidinezuur, povidonjodium, tetracycline en andere middelen zoals azitromycine, cefuroxim, erytromycine, gentamycine, moxifloxacine, ofloxacine en tobramycine. Echter, deze worden meestal niet in de eerste lijn gebruikt vanwege resistentieproblemen of het feit dat ze meestal pas worden voorgeschreven na een kweek.
Povidonjodium oogdruppels, bijvoorbeeld, hebben het voordeel dat resistentieontwikkeling hiermee voorkomen kan worden. Het nadeel is dat de druppels slechts beperkt houdbaar zijn en op de apotheek moeten worden bereid. Daarom worden povidonjodium oogdruppels niet geadviseerd in de eerste lijn. Tetracycline zou theoretisch geschikt zijn, maar wordt niet geadviseerd vanwege gebruiks- en leveringsproblemen, zoals korte houdbaarheid buiten de koelkast.
Informatie voor patiënten
Patiënten die chlooramfenicol oogzalf of druppels gebruiken, moeten worden geïnstrueerd om op alarmsymptomen te letten. Dit omvat onder andere verergerende klachten, het ontbreken van verbetering binnen 72 uur, of het feit dat de klachten binnen een week niet zijn verdwenen. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om contact op te nemen met een oogarts of huisarts.
Contactlensdragers
Bij contactlensdragers zijn er extra overwegingen. Oogzalf en oogdruppels kunnen het gebruik van zachte contactlenzen beïnvloeden. Oogzalven en gels zijn bijvoorbeeld vaak niet compatibel met contactlenzen vanwege viscomechanische redenen of het aanhechten van vet. Bij het gebruik van chlooramfenicol oogzalf wordt aangeraden om gedurende de behandeling geen contactlenzen te dragen. Ook bij het gebruik van ofloxacineoogzalf (0,3%) geldt hetzelfde advies.
Conservatieve middelen
Oogzalf en oogdruppels bevatten vaak conservatieve middelen die de oogzalf of druppels houdbaar maken. Deze stoffen kunnen echter schadelijk zijn voor het oog, vooral bij langdurig gebruik of bij contactlensdragers. Benzalkoniumchloride, bijvoorbeeld, kan worden opgenomen door zachte contactlenzen en zo het oog blootstellen aan schadelijke stoffen. Andere conservatieve middelen zoals cetrimide en chloorhexidine kunnen ook bijwerkingen veroorzaken, zoals keratoconjunctivitis of keratitis.
Verwijdering van vreemde voorwerpen en roestringen
In sommige gevallen wordt chlooramfenicol oogzalf gebruikt als preventie na de verwijdering van een vreemd voorwerp of een roestring uit het oog. Dit wordt gedaan om mogelijke infecties te voorkomen. Bij de verwijdering van een roestring wordt aanbevolen om dit in één behandeling volledig te doen, met name om te voorkomen dat littekenvorming ontstaat. Na de verwijdering wordt eenmalig een lokaal antibioticum aangebracht, zoals chlooramfenicol oogzalf of bij contactlensdragers ofloxacine oogzalf.
Productvarianten
Er zijn verschillende productvarianten van chlooramfenicol beschikbaar, zoals Crotax® oogdruppels en oogzalf. Crotax® oogdruppels bevatten 8 mg chlooramfenicol per milliliter, terwijl de standaardversie 5 mg per milliliter bevat. De toedieningsfrequentie is elke 4-8 uur. Crotax® oogzalf bevat 10 mg chlooramfenicol per gram, in tegenstelling tot andere varianten die 20 mg per gram bevatten. De dosering hoeft niet aangepast te worden vanwege de lokale toepassing.
Deze producten zijn rechtstreeks bestelbaar bij leveranciers zoals VetRed, Covetrus of Grovet. Voor patiënten die deze medicijnen nodig hebben, is het belangrijk om bij een apotheek of arts te informeren over de beschikbaarheid en de juiste toedieningswijze.
Verwante middelen en leveringsproblemen
Hoewel de focus van dit artikel op chlooramfenicol oogzalf ligt, is het ook interessant om te weten dat sommige gerelateerde middelen tijdelijk niet leverbaar zijn. Dit is het geval bijvoorbeeld met cortisonacetaat tabletten, die worden gebruikt bij honden met bijnierschorshormonale tekorten. In dat geval is hydrocortison een beschikbaar alternatief. Deze informatie geeft aan dat leveringsproblemen met medicijnen niet alleen beperkt zijn tot menselijke farmacie, maar ook in diergeneeskunde kunnen voorkomen.
Samenvatting
Chlooramfenicol oogzalf is een veelgebruikt medicijn bij oogontstekingen, met name bij bacteriële conjunctivitis. Het wordt aangebracht op de binnenzijde van het onderste ooglid en is meestal veilig en effectief bij korte behandelingen. Er zijn echter beperkingen en contra-indicaties, zoals de aanwezigheid van stoornissen in de bloedvorming of een familieregio van beenmergdepressie door medicijnen. In dergelijke gevallen is fusidinezuurgel een betere optie.
Bij kinderen jonger dan 2 jaar dient voorzichtigheid betrakt te worden, vooral vanwege het gebruik van boorzuur in sommige productvarianten. Daarom wordt in die gevallen chlooramfenicol oogzalf geadviseerd in plaats van oogdruppels. De toediening van oogzalf of druppels moet altijd volgens de richtlijnen geschieden, en patiënten moeten worden geïnstrueerd om op alarmsymptomen te letten.
Alternatieven voor chlooramfenicol bestaan, maar deze worden meestal niet in de eerste lijn gebruikt vanwege resistentieproblemen of gebruikskwaliteiten. Het is daarom belangrijk om te weten dat de keuze voor een bepaald antibioticum vaak afhankelijk is van de specifieke situatie, de klachten en de medische geschiedenis van de patiënt.
Tot slot is het belangrijk om patiënten te informeren over de mogelijke bijwerkingen van conservatieve middelen in oogzalf of druppels, vooral bij contactlensdragers. Het gebruik van deze producten moet met voorzichtigheid gebeuren en eventuele klachten moeten niet genegeerd worden.